Read - bunge .parliament.go. tz

turejee salama. Vile vile pia na kwa wasafiri wote ambao wanasafiri kwa vyombo mbalimbali
Mwenyezi Mungu aweze kuwajalia safari njema. (Makofi)
Mheshimiwa Spika, mimi nina kero moja kubwa sana inayohusiana na kodi. Nina mambo
mengi ya kuzungumza lakini ninaomba nianzie kwanza na hili. Tunalotaka kulizungumza hasa ni
kuhusiana na ukwepaji wa kodi. Kama kuna maeneo tunaibiwa kodi za ndani ni katika hili eneo la
utoaji wa risiti pungufu au kutokutoa risiti kabisa. (Makofi)
Mheshimiwa Spika, tunaibiwa sana na wafanyabiashara wadogo na wakubwa. Hili ni
eneo ambalo inabidi Serikali liangalie kwa umakini sana sana. Lakini kibaya zaidi ni kwamba
utakuta Dar es Salaam ndio eneo kubwa sana ambalo tunalitegemea, lakini Dar es Salaam ndipo
mahali ambapo pamekuwa kichochoro kikubwa sana kwa kutokutoa risiti.
Mheshimiwa Spika, wafanyabiashara wengi Mikoani takribani asilimia 80 hivi wanapata
bidhaa zao kutoka Dar es Salaam. Lakini cha kushangaza ukijaribu kwenda Kibaha pale kwenye
mizani utakuta kwamba takribani asilimia 70 ya risiti zile zinazotolewa za kusindikiza mzigo ziko
under valued. (Makofi)
Mheshimiwa Spika, huu ni wizi mkubwa sana lakini tatizo siyo kwa hawa wanaonunua zile
bidhaa tatizo ni kwa wale wauzaji kule Dar es Saalam. Kwa sababu wengi wanapokuwa
wakinunua zile bidhaa wanataka wapewe risiti kulingana na risiti na kulingana thamani ya bidhaa
zao lakini wale wauzaji (wafanyabiashara) kule Dar es Salaam wanakataa na wanawatishia
wanasema kwamba mkikataa wengine watakuja na watanunua bidhaa hizi. Kwa hiyo, inabidi
wanunue tu hivyo.
Lakini tatizo linakuja pale mfanyabiashara yule anapofika kule Mkoani anapotaka sasa
kuthaminisha bidhaa yake inakuwa ni ngumu haiwezekani kuiweka katika mahesabu thamani
halisi ya biashara ile haipatikani. Huu ndio mwanzo sasa wa ukwepaji wa kodi kwa sababu itabidi
na hata yeye kule Mkoani atumie njia hii hii ya ukwepaji wa kutoa risiti au kutoa risiti yenye thamani
pungufu. (Makofi)
Mheshimiwa Spika, kwa kweli dhamana ambayo tumeipa TRA ni kubwa na wanajitahidi
sana. Lakini kama wananchi hatutashiriki katika kudhibiti huu ukwepaji wa kodi kwa kweli kazi
itawawia ngumu kwa sababu wao ni wachache, wafanyabiashara hapa nchini ni wengi na
watumiaji wa bidhaa nchini ni wengi kwa hiyo, ni vema Watanzania wote tukashiriki katika hili
suala.
Mheshimiwa Spika, TRA, wamekuwa na mikakati mbalimbali ya kusaidia kuboresha
makusanyo, kuboresha ukusanyaji wa kodi. Mfano mmojawapo tunaona kwa sasa hivi
wameanzisha kutumia electronic physical devise kwa ajili ya kuhakikisha kwamba risiti zinatolewa.
Lakini hata hivyo wafanyabiashara waweze kuweka kumbukumbu zao vizuri na hii device
imeunganishwa na mtandao wa TRA.
Lakini cha kushangaza ni kwamba pamoja na hizi device utakuta wafanyabiashara wengi
wanadai kwamba ni mbovu mara nyingine, lakini hata wateja wenyewe mara nyingi huwa
hawana tabia ya kuomba risiti. Kwa hiyo, unakuta hazifanyi kazi iliyokusudiwa. (Makofi)
Mheshimiwa Spika, mimi ningependa nitoe mifano michache ambayo ni ushuhuda wangu
mimi mwenyewe niliokutana nao kwa kuzingatia hili suala la ukwepaji wa kodi ni maeneo mengi
sana ambayo nimekuwa nikikutana nayo. Lakini hii ni michache tu ambayo nitaitolea mifano.
Eneo la kwanza ni katika Vituo vya Mafuta. Mara nyingi ninapokuwa nikijaza mafuta katika
vituo vya mafuta ni lazima niombe risiti ndio nipewe, ni vituo vichache sana vya mafuta ambavyo
huwa vinatoa risiti. Ninapokuwa nikiomba risiti huwa natumia lugha moja ni kwa nini huwa hamtoi
risiti Sasa majibu mara nyingi huwa ni matatu si Dar es Salaam, si Dodoma si wapi majibu yake la
kwanza wanasema wengi huwa hawapendi kuchukua risiti.
20