metody, formy i programy kształcenia - E-mentor

Projekt badawczyw nauce obywatelskiejMarcin KomańdaDynamika przemian społeczno-technologicznych w ostatnimdwudziestoleciu miała i nadal ma swoje przełożeniena kształtowanie wszelkich aspektów działalności ludzkiej.Jednym z takich aspektów jest działalność badawcza.Podlega ona także przemianom, czego przykładem jestpowstanie tzw. nauki obywatelskiej (citizen science).Z jednej strony nauka obywatelska wykorzystuje najnowszenarzędzia telekomunikacji i obróbki danych, z drugiej zaśjej integralnym i istotnym elementem są relacje społecznerozciągające się poza samą społeczność naukową. Tedwa aspekty związane ze sobą w kontekście procedurybadawczej i ewentualnego wykorzystania efektu projektubadawczego sprawiają, że pojęcie nauki obywatelskiejcoraz częściej pojawia się zarówno w literaturze naukowej,jak i w powszechnym użyciu.W kierunku nauki obywatelskiejNa wstępie należy zastrzec, że w przypadku naukiobywatelskiej obok – czy wręcz u podstaw – tejkoncepcji leżą kwestie współpracy 1 i umiędzynarodowienia(globalizacji) działalności badawczej 2 . Sąone kluczowe dla nauki obywatelskiej, aczkolwieksame z siebie nie tworzą jej. Znaczenie kooperacji,a także globalizacji wiąże się przede wszystkimz rozwojem rzeczywistości społeczno-gospodarczeji jest charakterystyczne dla postmodernistycznej eryjej opisu 3 , a także dla współczesnych paradygmatówzarządzania związanych w dużej mierze z tworzeniemi wykorzystywaniem sieci relacji oraz kapitału społecznego.Rozważania na temat tych aspektów są częstopodejmowane z powodów politycznych, a związanychw dużej mierze z założeniami wdrażanych w danymczasie rozwiązań finansowania badań naukowychi działalności uczelni wyższych. Przykładem takichrozważań może być między innymi polemika publicznana temat założeń ostatniej reformy szkolnictwawyższego i nauki w Polsce, w której autorzy pewnychrozwiązań podkreślali konieczność umiędzynarodowieniadziałalności badawczej oraz jej zespołowegoprowadzenia.Wątek globalizacji i kooperacji podmiotów działalnościnaukowej udowadnia, iż źródeł nauki obywatelskiejmożna doszukiwać się w ogólnych przemianachświata społecznego, politycznego i ekonomicznegow ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat. W literaturzew kontekście historii kształtowania się społecznejodpowiedzialności nauki podaje się głównie przykładypochodzące ze Stanów Zjednoczonych. Możnaw tym miejscu wspomnieć m.in. o organizacji SSRS(The Society for Social Responsibility in Science;stworzonej formalnie w 1949 roku; działającej do1976 roku) 4 , której celem było wspieranie indywidualnychnaukowców, którzy tuż po II wojnie światowejw Stanach Zjednoczonych zmagali się z własnymiprzekonaniami moralnymi w pracy naukowej – częstona rzecz agencji rządowych i wojskowych, a takżeo komitecie CNI (The Commitee for Nuclear Information),zajmującym się odpowiedzialnością etycznąnauki za przybliżanie motywacji decyzji politycznychzwiązanych z wykorzystaniem broni i energii atomowej,jak i uświadamianiem w tym zakresie amerykańskiegospołeczeństwa. Współczesnym amerykańskimprzykładem może być Campaign for Safe Cosmetics,koalicja zawiązana w roku 2004 przez szereg współpracującychze sobą organizacji społecznych w celuochrony zdrowia konsumentów i pracowników przezpromowanie korporacyjnych oraz prawnych reformniezbędnych do wyeliminowania niebezpiecznychsubstancji chemicznych z kosmetyków i produktówhigieny osobistej oraz przez prowadzenie badańnaukowych nad tymi zagadnieniami 5 .1S. Martin, Co-production of social research: strategies for engaged scholarship, „Public Money & Management”, lipiec 2010, s. 211––218.2J. Melkers, A. Kiopa, The social capital of global ties in science: the addend value of international collaboration, „Review of PolicyResearch” 2010, t. 27, nr 4, s. 389–414.3M. Kostera, Postmodernizm w zarządzaniu, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1996, s. 23, 25.4T. Benfey, F. Miller, Finding Aid for the Records of the Society for Social Responsibility in Science, 1948–1976, „Haverford College Library.Special Collections: Society for Social Responsibility in Science” 2008, nr 837, s. 1–25.5S. McCormick, From „politico-scientists” to democratizing science movements: the changing climate of citizens and science, „Organization& Environment” 2009, t. 22, nr 1, s. 34–51.kwiecień 2012 15