metody, formy i programy kształcenia - E-mentor

Kształcenie podyplomowe wobec rynku pracyTego typu „produkt” należy interpretować jako towarna i dla rynku, czyli dla tych, których należy edukowaći tych, którzy mają edukować. Rynek pracy z kolei zdeterminowanyjest przez jakość wiedzy i umiejętnościpotencjalnych pracowników, które są efektem odpowiedniegokształcenia (edukacji). Zatem dla rozwojurynku pracy ważny jest rozwój systemu edukacji.Widoczna jest współzależność rynku pracy i edukacji– edukacja kształtuje rynek pracy, zaś rynek staje sięprzestrzenią, w której produkty kształcenia znajdują siępod wpływem i presją mechanizmów rynkowych 24 .Znaczne przeobrażenia zaszły również w sferzesamej pracy. Zmieniły się warunki pracy, jak i jejcharakter – nastąpiła jej intelektualizacja. W nowejrzeczywistości społecznej procesy edukacyjne stałysię zatem szczególnie ważne. W procesie przygotowaniazawodowego powinny zostać uwzględnioneprzyszłe warunki pracy. Oprócz tego należy zaznaczyć,że proces edukacji zawodowej trzeba rozpatrywaćw kontekście całożyciowej aktywności jednostki.Rewolucja informacyjna spowodowała, że kapitałfizyczny jest coraz mniej istotny – obecnie mamy doczynienia z gospodarką usług, opartą na informacjii wiedzy, charakteryzującą się wysoką wydajnością.Usługi wymagają okresowej dyspozycyjności orazwiększej elastyczności zatrudnienia, gdyż pracausługowa jest mniej standardowa. Jest to przestrzeńtrudna do planowania, zmienna, wymagająca – opróczumiejętności związanych ze świadczeniem usług – posiadaniaprzez pracownika pewnych cech osobowości,które umożliwią dobry kontakt z klientem. Cechamicharakteryzującymi współcześnie rynek pracy są m.in.:dynamiczny wzrost usług w strukturze tworzenia produktukrajowego i w strukturze zatrudnienia, kosztemrolnictwa i przemysłu, praca zespołowa, elastycznegodziny pracy, standaryzacja procedur zarządzania,orientacja na klienta, zróżnicowane i bardziej elastyczneformy organizacji firm, w których widocznajest tendencja tworzenia rozwiązań typu ad hoc, dorealizacji projektów. Wszystkie te zmiany wpływają naprzekształcenia w obrębie charakteru pracy 25 .Przemiany, jakie zachodzą w sferze pracy, wymagająod jednostki uzupełnienia i odnawiania umiejętności,poszerzania wiedzy, uczenia się komunikatywności,rozwiązywania problemów i współpracy, aby mogłaona sprostać coraz to nowym wymaganiom i być konkurencyjnana rynku pracy 26 . Tendencje na rynku pracy,które mają wpływ na wykształcenie pracownikówwiedzy, można scharakteryzować następująco 27 :• coraz trudniej jest dokładnie określić zawody,które wiąże się z wytworzeniem danego produktu;zamiast zawodów mamy do czynieniaz funkcjami; zanika granica między czynnościamii zadaniami, przez co konieczne jest odejścieod wąskiej specjalizacji w przygotowaniuzawodowym;• wzrasta znaczenie personelu średniego szczeblai inżynierów;• urządzenia techniczne zastępują człowiekaw wykonywaniu wielu czynności, prostychi powtarzających się zadań, co przekłada sięna malejąca liczbę stanowisk dla pracownikówz niskimi kwalifikacjami;• osoby o niskim poziomie przygotowania zawodowegosą dominującą grupą bezrobotnych;• następuje odejście od modelu jednej pracy nacałe życie;• wiedza jest częścią procesu, a uczenie się nowąformą aktywności zawodowej;• zanikają zawody dotychczas istniejące, a pojawiająsię nowe – widoczna jest ewolucjazawodów i specjalności w kierunku poszerzaniafunkcji, czynności, zadań i treści pracy.Od pracowników oczekuje się bardzo wysokiegopoziomu kompetencji fachowych i poziomu wiedzyogólnej oraz posiadania takich cech i umiejętności jak:umiejętność sformułowania problemu i rozwiązaniago, rzetelność, umiejętność pracy w zespole, jak i indywidualnej,zdolność do uczenia się, dostosowaniesię do nieoczekiwanych sytuacji, innowacyjność czytroska o jakość wyrobów i usług. Jednocześnie pozycjajednostki na rynku pracy uzależniona jest od poziomuzdobytych kwalifikacji – coraz wyraźniej widoczna jestgranica między pracownikami niewykwalifikowanymia wykwalifikowanymi.Zauważalny jest trend, że pracodawcy poszukująosób o bardzo wysokich kwalifikacjach i wąskichspecjalizacjach. Aby móc sprostać tym oczekiwaniom,więcej ludzi niż kiedyś rozpoczyna kształcenie napoziomie wyższym, często kontynuując edukacjęw ramach studiów podyplomowych. Pod koniecXX wieku nastąpił rozwój szkolnictwa wyższego, mamiejsce umasowienie się uniwersytetów, które zaczętotraktować jak „hurtownie pojęć” – przygotowującew szybkim czasie do zawodu i dostarczające przedewszystkim wiedzy typu know-how. Uniwersytety musiałyzacząć rywalizować z bogatą ofertą edukacyjnąróżnego rodzaju zawodowych szkół wyższych, cobyło powodem tworzenia się warunków do powstaniarynku edukacyjnego, czyli takiego rynku, który determinowanyjest przez popyt na edukację. Zaskutkowałoto olbrzymim wzrostem liczby studentów w skaliświatowej. Wcześniej dostępne jedynie dla nielicznych,szkolnictwo wyższe umasowiło się. Zwróconojednak uwagę, że ekspansja kształcenia na poziomiewyższym postępuje szybciej niż rozwój pojemności24S.J. Rittel, Edukacja i rynek. Wzajemne zależności, [w:] R. Gerlach (red.), Edukacja wobec rynku pracy: realia – możliwości – perspektywy,Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz 2003, s. 43–44.25U. Jeruszka, Przemiany w sferze pracy we współczesnym świecie w kontekście potrzeby edukacji permanentnej, [w:] R. Gerlach (red.), Edukacjai praca: konteksty – wyzwania – antynomie, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2008, s. 271–275.26Tamże, s. 178.27K. Szczepańska-Woszczyna, D. Penar, Profil absolwenta uczelni wyższych (wyniki badań), [w:] K. Szczepańska-Woszczyna, Z. Dacko--Pikiewicz (red.), Edukacja..., dz.cyt., Wyższa Szkoła Biznesu, Dąbrowa Górnicza 2007, s. 117–118.kwiecień 2012 59