Jan Wowczak (1884-1935) - pierwszy - Nestor - Czasopismo ...

Historia Najazdy tatarskie
¿aden prawie nie uszed³. Gdy zaœ w zimie napad
swój powtórzyli, kopi¹cych siê do dom przez œniegi,
napad³a ich szlachta i do dziewiêciu tysiêcy wybi³a
[8].
Wiek XV zakoñczy³ siê wielkim najazdem
tatarskim na ziemie wschodnie. Pozosta³y po nim
liczne opisy. Oto kilka z nich. W roku 1500 Mengli-
Girej, chan krymski, rozpocz¹³ wojnê z
Aleksandrem, jako sprzymierzeniec Iwana III, W.
Ksiêcia Moskiewskiego, a potem na w³asn¹ rêkê.
¯¹da³ od Aleksandra corocznej daniny z 13-tu
naddnieprzañskich miast litewskich, ziemie zaœ
polskie najecha³, nie wystawiaj¹c ¿adnych
pretensyj. Achmed-Girej, syn jego, rozpuszcza³
zagony pod Brac³awiem, Chmielnikiem,
Wiœniowcem, W³odzimierzem Wo³yñskim, Be³zem,
Hrubieszowem, Krasnym Stawem, Lublinem - w
lipcu; potem powtórnie, we wrzeœniu, spustoszy³
okolice Brzeœcia Litewskiego i Zawichostu nad
Wis³¹. Jasyru zabrano z 50 000 g³ów. Jan Olbracht
nie zd¹¿y³ dogoniæ lotnych rabusiów, chocia¿
wyje¿d¿a³ z Krakowa na Ruœ [9]. Wnet Tatarzy z
moc¹ wielk¹ przyszli do Ruskich krain (drugie
pó³rocze roku 1500). Wielkie szkody czynili i
popalili, ziemiê wszêdzie zwoiowali i wielkie
korzyœci wywiedli [10]. Ruœ, Litwê, Ziemie
Sandomiersk¹, Mazowieck¹ i Lubelsk¹, Urzêdów,
£añcut, Le¿ajsk, Krasnystaw, Zawichost, okolice
Opatowa, okolice Lublina po BrzeϾ Litewski, a
tako¿ z nimi s¹siaduj¹ce, straszliwie spustoszyli
[11]. Oko³o 08 VI 1500 Tatarzy wtargnêli do
Królestwa Polskiego i pustoszyli oko³o Lublina,
Turobina, Be³za, Krasnegostawu i innych miejsc.
Wkrótce potem, 22 VII 1500, Tatarzy
niespodziewanie powtórnie i jeszcze straszniej
pustoszyli ziemie: rusk¹, litewsk¹, sandomiersk¹ i
lubelsk¹: Urzêdów, £añcut, Krasnystaw,
Zawichost, woko³o Opatowa, Lublina i Brzeœcia
Litewskiego [12]. Tatarzy w koñcu Lipca ko³o Be³za,
Turobina, Kraœnika, Lublina i Krasnostawu a¿ pod
Wis³ê swoim obyczajem kraj napadli, bezkarnie
pustoszyli i wyludniali, a nieprzestaj¹c na tem,
znowu w miesi¹cu Wrzeœniu - po województwie
ruskiem oko³o £añcuta, Le¿ajska, po sandomirskiem
oko³o Zawichostu, Opatowa, a zarazem i
na Litwie po³udniowej a¿ pod Brzeœæ Litewski w
srogi sposób dokazywali. Tey¿e jesieni (roku 1500),
z naprawy Wielkiego Ksiêstwa Moskiewskiego,
Mindykirej Car Prekopski pos³a³ syna swego
Achinatkireja z mnóstwem Tatar w Polskie i
Litewskie Pañstwa, którzy zawoyowali ziemiê
Wo³yñsk¹, Podlask¹ y Polsk¹ y spalili miasto
W³odzimierz, Brzeœæ spustoszyli w Polszcze te¿
oko³o Be³za, Kraœnika, Turobina, Krasnegostawu,
Lublina, Urzêdowa (spalili Che³m, Lublin i
Krasnystaw), a¿ do Rzeki Wis³y burzyli. Przeciw
którym zebra³ siê Albryecht Król, ale gdy nie móg³
Pogan dogoniæ, wróci³ siê do Krakowa. Ci Tatarowie
rych³o po tym z³o¿ywszy ³upy w Prekopie, Miesi¹ca
Wrzeœnia wrócili w te¿ Kraie, gdzie Ruskie strony na
po³udnie le¿¹ce, y czêœæ Litwy z naprawy
Moskiewskiego zwoiowali, w Polszcze te¿ ko³o
£añcuta, Le¿ayska, Zawichosta przebywszy Wis³ê
od Opatowa a¿ do Brzeœcia Litewskiego nazad
ci¹gn¹c wszystkie wo³oœci splundrowali [7, 13].
Starców i dzieci w pieñ wyrzynaj¹c, lud roboczy
uwlekaj¹c w niewolê, pal¹c niemi³osiernie
domostwa [14]. Król Albert (Jan Olbracht), w pi¹tek,
jedenastego czerwca przed dwudziest¹ pierwsz¹
godzin¹ z wojskiem wyruszy³, nic godnego
wspomnienia nie uczyniwszy. Zatem, 22 lipca, do
Krakowa powróci³. A wnet Tatarzy po raz wtóry
wpadli i Ruœ, Litwê, Ziemie Sandomiersk¹,
Mazowieck¹ i Lubelsk¹, Urzêdów, £añcut, Le¿ajsk,
Krasnystaw, Zawichost, okolice Opatowa, okolice
Lublina po Brzeœæ Litewski, a tako¿ z nimi
s¹siaduj¹ce straszliwie spustoszyli. i z³upiwszy,
wszystkich mo¿nych, nieszczêœliwych, œpi¹cych,
¿adnej obrony nie przeciwstawiaj¹cych, wolno
odst¹pili. Którzy to panowie Piotr Myszkowski,
wojewoda sieradzki i starosta lwowski, Miko³aj
Kamieniecki, wojewoda sandomierski i starosta
krakowski, przejœciu Tatarów stawili opór i drogê
zastawili, a inni mo¿ni, bojaŸliwi na Tatarów nie
wyskoczyli [11]. Tatarowie z moc¹ wielk¹ przyszli do
Ruskich krain. Wielkie szkody czynili, wybrali i
popalili ziemiê Sandomiersk¹ i Lubelsk¹, oko³o te¿
Urzêdowa, Le¿ajska, £añcuta, Jaros³awia,
Krasnegostawu a¿ do Brzeœcia Litewskiego
wszêdzie zwoiowali i wielkie korzyœci wywiedli [10].
Zaprawdê, Tatarzy w porze ¿niw plonów zimowych,
z ogromn¹ gwa³townoœci¹ przez Wo³yñ, Ruœ i Polskê,
okolice Be³za, Krasnegostawu, Turobina,
Kraœnika i Lublina, a¿ do Wis³y, nieludzko wszystko
spustoszyli, czym król by³ wstrz¹œniêty [13].
Wydarzenia te opisano w latopisie ruskim: w
Lechickiej ziemi Tatarzy wziêli miasto Rubieszów,
i spalili, miasto Be³z, i Lwów, Che³m i Lublin i Krasny
Staw, a od mieszkañców okup wziêli [15] i latopisie
mo³dawskim: za Olbrachta, króla polskiego, w roku
1500, Tatarzy najechali Wo³yñ w Ziemi Ruskiej:
Be³z, Krasnystaw, Turobin, te¿ Lublin i Kraœnik, do
Wis³y [16].
W wieku XVI, wschodnia Polska gnêbiona
by³a kolejnymi najazdami Tatarów: Najazd Tatarów
krymskich w r. 1502 na ziemiê Che³msk¹, w którym
Sawin spalony, a wiêksza czêœæ jego mieszkañców
w jassyr posz³a. Roku 1503 Tatarzy Prekopscy,
Podole, Ruskie y Sêdomirskie kraie zwoiowawszy,
splundrowali te¿ Rzeszów, Jaros³aw, Radzimin y
Be³z, a przeprawiwszy siê przez Wis³ê, Opatów,
Lagów y Kumowo Miasta Zburzyli y spalili [7]. Roku
1512 zagony tatarskie, które w ten czas z Wo³ynia
i z Podola do ziemi Lwowskiej, Be³skiej, Buskiej,
Lubelskiej i a¿ pod Krasny Staw zachodzi³y, przez
11