Jan Wowczak (1884-1935) - pierwszy - Nestor - Czasopismo ...

PowieϾ Proza
przy czarnej œcianie lasu. Zna³ tê szosê jak swoje
¿ycie, setki razy jeŸdzi³ têdy z Krasnegostawu, a
póŸniej z Izbicy do Lublina, lecz teraz wyda³a mu siê
obca, nieprzystêpna.
- Czy ta pusta, wymar³a droga nie jest
symbolem naszej klêski? - zapyta³ g³oœno, bo
w³aœnie zobaczy³ aptekarza powracaj¹cego z
marynarkami. - Cz³owieku, lekcja o symbolach
skoñczona. Daj¿e sobie spokój, nie ma teraz czasu
na egzaltacjê - prawie krzykn¹³ Feliks, ale zaraz siê
uœmiechn¹³. Janowi nie zale¿a³o jednak na tym
pojednawczym uœmiechu, nie chcia³ spokoju. Przez
dziesiêæ dni, milcz¹c, maszerowa³ przez Polskê, a
teraz móg³ wreszcie wykrzyczeæ to wszystko, co siê
w nim przez te dziesiêæ dni spiêtrzy³o jak mêtna,
brudna woda. Tama pêk³a i Bukowski zacz¹³ wo³aæ
trochê histerycznym g³osem: - Koniec lekcji? Na
symbole nie ma czasu? A na co jest dzisiaj czas?
Wracam do domu i nie potrafiê siê z tego cieszyæ.
Uciek³em ze szpitala, ¿eby siê uchroniæ przed
jenieckim obozem, a teraz myœlê, ¿e mo¿e tam jest
moje miejsce? Komu jesteœmy potrzebni? Komu
tacy potrzebni, którzy wszystko przegrali? - Zrzuci³
z ramion marynarkê, patrzy³ na kolegê zaczepnie,
prowokuj¹co. - Nie wszystko... - powiedzia³ nagle
Feliks z takim spokojem, ¿e chory podporucznik
rezerwy odebra³ ten spokój jak uderzenie w twarz.
Zabola³o Jana, zapiek³o, lecz milcza³, ciosu nie
odda³. Teraz dopiero uœwiadomi³ sobie, ile w nim
chorej, nêdznej bezradnoœci. Kiedy to siê zaczê³o?
Czy ju¿ wtedy, gdy po pierwszym nalocie nie móg³
siê doliczyæ nawet po³owy ¿ywego plutonu? A mo¿e
wtedy, gdy przygnieciony cia³em wykrwawionego
kaprala jecha³ na ch³opskim wozie i dziwi³ siê, ¿e
taki jest ten fina³, ¿e skoñczy³ robotê ¿o³niersk¹,
chocia¿ tak naprawdê jeszcze jej nie zacz¹³? A
mo¿e to przysz³o póŸniej, w szpitalu, gdzie tak siê o
niego troszczono, jakby sobie rzeczywiœcie na tê
ludzk¹ wdziêcznoœæ zas³u¿y³? - Pij, panie oficerze,
bo tobie a¿ wargi popêka³y od gor¹czki... - stara
kobieta przynosi³a mu codziennie cierpki kompot z
dzikich jab³ek i przeprasza³a, ¿e nic wiêcej nie mo¿e
mu przynieœæ - bomba trachnê³a w mój domek.
Trochê garnków uratowa³am i komodê, i
pierzyneczkê, a kuchniê to wyrychtowa³ mi s¹siad
w ogródku, z cegie³, które siê z domku posypa³y. No
i jeszcze ¿ycie swoje uratowa³am. Nie za kwaœny
ten kompocik?
Po³o¿y³ siê ciê¿kim, bo bezw³adnym cia³em
na p³ocie pochylonym, a¿ zatrzeszcza³y deski, i ju¿
bez protestu, bez uników przyjmowa³ nastêpne
twarde ciosy kolegi. - Nie wszystko przegrane... -
przemawia³ Feliks jak do ma³ego dziecka. - Ta
wojna dopiero siê zaczê³a, i podporuczników
rezerwy nikt jeszcze nie zwolni³ do rezerwy. Zachód
bêdzie walczy³, bo ju¿ nie ma wyboru. Tak chytrzy³
w rozgrywkach z Hitlerem, a¿ przechytrzy³. Tak
sojuszników wystawia³ do wiatru, ¿e sam siê tym
wiatrem musi zach³ysn¹æ. A ja wiem, co wiem.
46
Francja zacznie siê solidnie biæ, ale za Francjê,
Anglia za Angliê. Za twoj¹ Izbicê, za mój £opiennik,
to ju¿ musimy sami. Nowoœæ? Czy pigularz ma
w³aœnie ciebie uczyæ historii? - Bukowskiemu
zrobi³o siê nagle bardzo zimno. Tak siê poczu³, jakby
go przed chwil¹ wyci¹gniêto z przerêbla. Zsun¹³ siê
powoli z p³otu i sztywnymi palcami podniós³
marynarkê. - �le siê czujesz? - zaniepokoi³ siê
aptekarz. - Ju¿ dobrze... - sk³ama³ Jan i zaraz
zamilk³, bo trzasnê³o otwierane okno i ukaza³ siê w
nim mê¿czyzna w czarnym swetrze. - Co tam
s³ychaæ? - pytanie skierowane by³o do aptekarza, a
Janowi œmieszne siê wyda³o. Co s³ychaæ? Co mog³o
siê wydarzyæ w ma³ym, uœpionym £opienniku? Kilka
minut przed pó³noc¹? - Wszystko w porz¹dku.
Pusto i cicho jak w niebie... - rzek³ spokojnie Feliks.
Ale w³aœnie w tej chwili na szosie zamigota³y w¹t³e
reflektory samochodu jad¹cego od strony
Zamoœcia. Samochód zje¿d¿a³ z góry i byæ mo¿e
kierowca wy³¹czy³ silnik, bo œwiat³o sp³ywa³o w ciszy
absolutnej. - Niech pan zamknie okno - powiedzia³
Feliks rozkazuj¹cym g³osem. Samochód obliza³
reflektorami pierwsze, stoj¹ce najbli¿ej lasu
cha³upy. I teraz us³yszeli ju¿ warkot pracuj¹cego na
wolnych obrotach silnika. Zaszczeka³y wiejskie
kundle. Najpierw na podwórzach prawie
przyklejonych do szosy, a po chwili ca³y £opiennik,
od du¿ego, strzelistego koœcio³a a¿ po niskie
cha³upki na mokrych ³¹kach, sta³ siê wielkim psim
ujadaniem. - Psia ich maæ... - mrukn¹³ Bukowski, nie
o psach myœl¹c. - Widzisz, nawet wiejskie psiaki s¹
po naszej stronie... - podchwyci³ aptekarz i mocnym
ruchem poci¹gn¹³ Jana w bezpieczniejsze miejsce.
Przytuleni do ch³odnej œciany domu czekali w
milcz¹cym napiêciu. Wojskowa ciê¿arówka jecha³a
bardzo powoli, jakby siedz¹cy na niej ¿o³nierze
chcieli udowodniæ wszystkim, a mo¿e sobie
najbardziej, ¿e kto wygra³, ten czuje siê
bezpiecznie, a kto czuje siê bezpiecznie, ten nie
musi siê spieszyæ. - Bydlaki, je¿d¿¹ jak po swoim
podwórku... - powiedzia³ Bukowski, uderzaj¹c
piêœci¹ w drewnian¹ œcianê. - Bêd¹ siê jeszcze
baæ... - aptekarz wyci¹gn¹³ z kieszeni papierosy, a
póŸniej nerwowo szuka³ pude³ka z zapa³kami -
cholera, przecie¿ mia³em w kieszeni, no, mia³em.
Jeszcze tak bêdzie, ¿e nawet tankietk¹ nie pojawi¹
siê w nocy na tej szosie. Cholera, przecie¿ mia³em.
Pierwszy raz od porannego spotkania Bukowski
zobaczy³ u kolegi nerwowy, ludzki odruch. I odetchn¹³
z prawdziw¹ ulg¹, jakby dopiero teraz znalaz³
¿ywy kontakt z wczeœniejszymi s³owami aptekarza.
M¹drymi i ch³odnymi. Ogieñ jak lód. Tak pomyœla³.
Zaci¹gnêli siê wreszcie g³êboko ostrym tytoniowym
dymem, a z okna znowu wychyli³ siê mê¿czyzna w
czarnym swetrze. - Chyba szwagier ciê szuka... -
odezwa³ siê Jan. - Szwagier? Jaki tam on szwagier?