Jan Wowczak (1884-1935) - pierwszy - Nestor - Czasopismo ...

Reporta¿ literacki Reporta¿ literacki
El¿bieta Szadura-Urbañska
Warszawa w dniach przemiany
Odtworzyæ emocje sprzed kilku tygodni,
wróciæ do tych dni w Warszawie po 10 kwietnia
2010 roku. To trudne zadanie. Szczególnie trudne,
gdy¿ teraz tamte odczucia s¹ poddawane analizie,
s¹ oceniane. Tak wiele powiedziano ju¿ o ich
niestosownoœci. Postawiono w nawias autentycznoœæ
wzruszenia ludzi stoj¹cych przed
Pa³acem Prezydenckim, nie kwestionuj¹c przy tym
szczeroœci bólu obcych polityków. Jak siê broniæ?
Mówiæ, ¿e jestem Polk¹? Powiedz¹, ¿e uderzam w
fa³szywe tony nacjonalizmu, ¿e chcê dzieliæ. Mówiæ,
¿e prze¿y³am poczucie wspólnoty? Powiedz¹, ¿e
da siê to wyt³umaczyæ, stosuj¹c wyk³adniê
psychologii t³umu. Wiêc powiem, ¿e bardziej ni¿
Polk¹ czu³am siê wówczas obywatelk¹ tego kraju,
¿e tam nie by³o t³umu, tylko poszczególni ludzie, nie
by³o zbiorowych egzaltacji. By³y ³zy, modlitwy,
refleksja ka¿dego z nas i dojmuj¹ce odczucie, ¿e do
tych ludzi stoj¹cych obok jest nam bli¿ej ni¿
kiedykolwiek. By³o potêguj¹ce siê z dnia na dzieñ
odczucie duchowej przemiany. Nie obarczajcie
wiêc mnie swoimi przemyœleniami, ¿e to nietrwa³e,
fa³szywe i przemijaj¹ce. Mówcie za siebie. Oprócz
emocji, których wp³ywu na moj¹, nasz¹ przysz³oœæ
jeszcze nie znam - pozostanie pamiêæ tamtych dni.
Ja zapamiêtam je tak:
- Chyba sta³o siê coœ powa¿nego!
Prze³¹czam kana³y i widzê zdezorientowanych
dziennikarzy - kilka minut po dziewi¹tej w sobotni
poranek 10 kwietnia zadzwoni³a do mnie
przyjació³ka. Niedowierzanie. Jeszcze przed
og³oszeniem oficjalnych komunikatów s¹siedzi
wychodz¹ na ulicê. Dopytujemy siebie nawzajem,
dzwonimy, p³aczemy i rzucamy siê sobie w
ramiona. Ktoœ mówi, ¿e jego znajomy mia³ tam
jechaæ. Ktoœ kogoœ zna³, ktoœ nie jest pewien czy
ciocia pojecha³a poci¹giem czy polecia³a z
Prezydentem. Ju¿ ktoœ do stoj¹cych na ulicy podaje
przez otwarte okno nazwiska czytane przez
dziennikarza. Przy ka¿dym nazwisku znów jêk bólu
i strach - O Bo¿e, on te¿! - Co teraz bêdzie? - Co
teraz bêdzie? - Co bêdzie z nami?
Ktoœ próbuje wznieciæ iskierkê nadziei - trzy
osoby prze¿y³y, s¹ w ciê¿kim stanie. Iskierka
szybko gaœnie.
Jeszcze tego dnia, oko³o po³udnia przed
Pa³acem Prezydenckim. Przede mn¹ by³o ju¿
wielu. Kwiaty, znicze i krz¹taj¹cy siê, skupieni,
powa¿ni harcerze. Potem, o 18 msza w
Archikatedrze œw. Jana Chrzciciela. T³um wype³nia
Kanoniê, wylewa siê na plac Zamkowy. Poza
modlitwami, jedynie st³umione, przyciszone roz-
64
mowy. Ca³un ¿a³oby przykry³ miasto. Mieszkañcy w
oknach i na balkonach wywiesili flagi przewi¹zane
kirem. Na naszej ulicy zrobili to wszyscy.
Warszawa ju¿ od sobotniego wieczora
naznaczona punktami zniczy i kwiatów. Przed
sejmem, przed Domem Polonii, przed koœcio³ami,
pomnikami, przed budynkiem politechniki (bo tam ta
m³oda stewardessa, s³ysza³a pani?), przed s¹dami,
budynkami IPN, przed prywatnymi domami. Wœród
zniczy, wetkniête wierszyki, ¿yczenia, zdjêcia. Nie
wstydzimy siê ³ez.
Niedzielny ranek. Sen nie przyniós³ ukojenia
i jak obuchem ok³ada nieodwracalnoœci¹ wczorajszego
dnia. Prze³¹czanie kana³ów telewizyjnych,
niekoñcz¹ce siê rozmowy telefoniczne i rozmowy z
przypadkowymi przechodniami. Zastanawianie siê,
gdzie przywitaæ kondukt ¿a³obny z Cia³em
Prezydenta. Pan w kwiaciarni, w której czêsto
kupujê kwiaty, nawet nie pytaj¹c, bukiet czerwonobia³ych
tulipanów przewi¹zuje czarn¹ wst¹¿eczk¹.
Kto dzisiaj kupowa³by kwiaty z innej okazji? Pójœæ
na Krakowskie Przedmieœcie, czy gdzieœ wzd³u¿
trasy przejazdu? Mo¿e gdzieœ bêdzie mniej ludzi?
Nie ma takiego odcinka trasy. Tu¿ przy Filtrach, na
Raszyñskiej ludzie stoj¹ w kilku rzêdach.
Spontanicznie ustawiliœmy siê pod³ug wzrostu,
dzieci najbli¿ej jezdni. Stoimy ponad godzinê, w
skupieniu, zatopieni w sobie. Powoli wy³aniaj¹ siê
prowadz¹ce kondukt motocykle. Niektórzy przyklêkaj¹,
inni robi¹ znak krzy¿a w powietrzu, jeszcze
inni spuszczaj¹ g³owy. Na trumnê spada deszcz
kwiatów. Znikoma czêœæ z nich dotrze do Pa³acu
Prezydenckiego. Reszta tworzy kwietny dywan, za
chwilê zmia¿d¿ony ko³ami pojazdów. Kondukt
zamyka du¿a, mo¿e dwustuosobowa grupa
ubranych na czarno rowerzystów i motocyklistów.
Na jezdni zostaj¹ krwawe plamy czerwonych
tulipanów. Zwlekamy z powrotem do domu.
A potem bêdzie tak przez kolejne dni. Nie
zapomnimy o nikim. Nawet po zakoñczeniu
oficjalnej ¿a³oby, kiedy ostatnie trumny z cia³ami