Jan Wowczak (1884-1935) - pierwszy - Nestor - Czasopismo ...

Historia Arcyksi¹¿ê Maksymilian
przysta³o, dolê nieszczêœliwego xi¹¿êcia, czêsto
odwiedzai¹c, czêsto go zapraszai¹c do domu
swoiego. Maxymilian atoli w nieszczêœciu
nawet, nie zapominai¹c dumy, nie chcia³ nigdy u
iednego sto³u ieœæ z hetmanem Zamojskim.
Wódz w tym tylko razie da³ uczuæ, ¿e Arcyxi¹¿e
by³ ieñcem iego, osobny stó³ wspaniale dla
Maxymiliana zastawny, z³otym ³añcuchem
opasaæ w oko³o rozkaza³ [9]. Jest te¿ inny opis
tego wydarzenia: Przy pierwszej zaraz uczcie, na
której wielu by³o senatorów i dygnitarzy, arcyksi¹¿ê
oœwiadczy³, ¿e jako brat cesarski nie mo¿e jeœæ przy
jednym stole z poddanymi, a to dumne
oœwiadczenie oburzy³o mocno obecnych panów
polskich, nawyk³ych do poufa³ego obchodzenia siê
królów swoich, nie wyrazili jednak nieukontentowania
swego, zostawiaj¹c to gospodarzowi,
ale ten miasto jakiejœ cierpkiej odpowiedzi,
oœwiadczy³, ¿e stosownie do woli ksiêcia osobno go
posadzi. Ta powolnoœæ zdziwi³a obecnych; ale po
chwili przyniesiono srebrny stolik i takie¿ krzes³o, a
kiedy zaproszony przez Zamojskiego, arcyksi¹¿ê
usiad³ na nim, to ten wzi¹³ z r¹k dworzanina d³ugi
³añcuch z³oty, otoczy³ nim i stó³ i siedzenie, i na
k³ódkê zamkn¹³, i tak dumny ksi¹¿ê w okowach
uczestniczy³ biesiadzie [10]. 25 VII 1588 Kanclerz
(Jan Zamoyski) przyjecha³ do Krasnegostawu,
z j a d ³ œ n i a d a n i e z J e g o W y s o k o œ c i ¹
(Maksymilianem) i tego samego dnia wyjecha³ z
powrotem. 2 X 1588 roku dworzanin kardyna³a
Aldobrandini, komtur Pucci, napisa³ tak:
Odwiedza³em Xiêcia w imieniu Legata, bêdzie
miesi¹c temu. Trzymaj¹ go w mieœcie, zwanem
Krasnystaw, i otoczonem murem, co niema³o
znaczy w Polsce. Mieszka w fortecy otoczonej
rowami, i ma 300 ¿o³nierzy na stra¿y. Apartament
jego sk³ada siê z dwóch pokojów. Kilka razy mia³em
zrêcznoœæ mówiæ z N. Masymilianem, i w kilku
interesach; znalaz³em go bardzo mocnym w
rozmowie i nader uprzejmym; zdawa³ siê nie
zwracaæ najmniejszej uwagi na swoje uwiêzienie.
Przystojniejszy jest od braci swoich; niewielkiego
wzrostu, ale dobrze z³o¿ony. Ubrany by³ ze spodu
po hiszpañsku; a zwierzchu nosi³ sukniê axamitn¹
czarn¹ do pó³ nogi, z Wêgierska czy z Polska; na
g³owie mia³ ko³pak z lisów czarnych, wedle
zwyczaju Panów tutejszych. Ka¿dego rana
wychodzi z zamku na mszê, potem przechadza siê i
gra w pi³kê za miastem. Gubernator i Dowódzca
¿o³nierzy s¹ dla niego z wielkiem uszanowaniem, a
oba zale¿¹ od Kanclerza [4]. 7 I 1589: Jego
Wysokoœæ pos³a³ mnie (Lassotê) wzi¹æ udzia³ w
Jego imieniu w weselu Orchowskiego. 7 III 1589:
Jego Wysokoœæ pos³a³ mnie do wojewody
poznañskiego do Szczebrzeszyna. 2 V 1589:
Ksi¹¿ê Janusz Ostrogski, wojewoda wo³yñski,
odwiedzi³ Jego Wysokoœæ. 9 V 1589: Jego
Wysokoœæ wyjecha³ z Horod³a, przenocowa³ w
Wojs³awicach i nastêpnego dnia przyby³ do
Krasnegostawu [11]. 21 V 1589: Arcyksiêcia
Maksymiliana odwiedzi³ pose³ cesarski, biskup
wroc³awski Andreas Gerybus [12].
W dniu 9 III 1589 r. zawarto uk³ad bêdziñskobytomski.
Na jego mocy Maksymilian zrzek³ siê
tytu³u króla polskiego i wszystkich praw z nim
zwi¹zanych. 21 V 1589 ustalono, ¿e: po wykonanej
przysiêdze, N. Król J. M. pojedzie do
Krasnegostawu odwiedziæ N. Maxymiliana, który
zejdzie ze wschodów na Jego spotkanie, a Król
ust¹pi pierwszeñstwa i prawej rêki J. Wysokoœci,
i zaprosi Go tego dnia na obiad. W rozmowie oba
tytu³owaæ siê bêd¹ Serenissimus, N. Maxymilian
t³umaczy³ siê, ¿e nie mo¿e daæ tytu³u Majestus Jego
Królewskiej Moœci, poniewa¿ Arcy-Xi¹¿êta
Austryaccy nie daj¹ go ¿adnemu Królowi. Wkrótce
po tym, 28 V 1589, odwiedzi³ go w Krasnymstawie
król Zygmunt III Waza, ustrojony w klejnoty
koronne. Spotka³ siê niemal 23-letni król z ponad
30-letnim arcyksiêciem. Dnia 28 V 1589 z rana
J.K.M. przyjecha³ do Krasnegostawu i uda³ siê do
Zamku [4]. Król odwiedzi³ trzymanego pod stra¿¹ w
Krasnostawie Maksymilijana, chc¹c przez œciœlej z
nim zachowanie zatrzeæ pamiêæ wszelkiej urazy.
Ani tam jednak nie obesz³o siê bez tego, aby
Maksymilijan nie obrazi³ na nowo Polaków; chcia³
bowiem tê, któr¹ arcyksi¹¿êta równ¹ królewskiej
przyznawaj¹ sobie powagê, zatrzymaæ i na
spotkanie króla do dolnych schodów nie zeszed³;
ale marsza³ek wiel. kor. Jêdrzej Opaliñski nie
dopuœci³ królowi dalej post¹piæ, póki Maksymilijan
przeciwko niemu na dó³ siê nie spuœci³. Uprzejmie
powitany od króla, prêdkiego uwolnienia
przyrzeczenie otrzyma³ [13].
Spotkanie arcyksiêcia z królem opisa³
naoczny œwiadek, Wawrzyniec Goœlicki, biskup
che³mski, tymi s³owami: Król JMci jecha³ do
Krasnegostawu; by³o u dworu oko³o szeœciu tysiêcy
prawie, strojnie, huczno i œwietno; w tê bramê, gdzie
mia³ mieszkanie arcyksi¹¿ê wje¿d¿ali wszyscy
i drudzy wyje¿d¿ali. Chc¹cego wnijœæ na schody
króla wstrzyma³ marsza³ek w. kor. a¿ arcyksi¹¿ê,
który wyszed³ przeciw królowi do wschodu, i zatrzymawszy
siê czeka³ króla, zszed³ a¿ na dó³. Tam
siê witali, ale te¿ na górze w pokoju; a rozmowy by³y
w jêzyku ³aciñskim.
Król JMci przemówi³:
- „Powodowany krwi zwi¹zkiem, który mnie z
Jasnoœci¹ Wasz¹ ³¹czy, i powinnoœci¹ pana
chrzeœciañskiego, przyby³em tu odwiedziæ Jasnoœæ
Waszê w chêci dope³nienia ugody, która za
wdaniem siê papie¿a przez z obopólnych
komissarzów jest zawart¹. Nigdym ja ku temu
nieda³ przyczyny, aby przyjaŸñ nasza nadwerê-
¿enie, jakie ponios³a, a cokolwiek miêdzy nami
zasz³o, to za nieuchronny skutek nieszczêsnego
25