Jan Wowczak (1884-1935) - pierwszy - Nestor - Czasopismo ...
Jan Wowczak (1884-1935) - pierwszy - Nestor - Czasopismo ...
Jan Wowczak (1884-1935) - pierwszy - Nestor - Czasopismo ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Historia Arcyksi¹¿ê Maksymilian<br />
<strong>Jan</strong> Zborowski, marsza³ek nadworny koronny<br />
Andrzej Zborowski, Krzysztof Zborowski, stolnik<br />
litewski Aleksander Proñski [1].<br />
Zjazd elekcyjny rozpocz¹³ siê 30 VI 1587 r.<br />
pod Warszaw¹. Obradowano osobno w ko³ach<br />
„czarnym” i „bia³ym”. W po³udnie dnia 19 VIII w kole<br />
„czarnym” wybrano królewicza szwedzkiego<br />
Zygmunta, przy wspó³pracy królowej wdowy,<br />
prymasa Stanis³awa Karnkowskiego i marsza³ka<br />
Andrzeja Opaliñskiego. Wybór króla og³osi³ prymas<br />
w kolegiacie œw. <strong>Jan</strong>a w Warszawie. Trzy dni<br />
póŸniej w kole „bia³ym” wybrano arcyksiêcia<br />
Maksymiliana. Biskup kijowski Jakub Woroniecki<br />
og³osi³ Maksymiliana królem w koœciele œw. Anny, a<br />
nabo¿eñstwo odprawi³ kardyna³ Jerzy Radziwi³³.<br />
Król elekt Maksymilian w dniu 14 IX wyruszy³<br />
z Wiednia i 27 IX zaprzysi¹g³ pacta conventa w<br />
katedrze w O³omuñcu, a 16 X przyby³ z wojskiem do<br />
Mogi³y pod Krakowem. W dwa dni póŸniej<br />
rozpocz¹³ oblê¿enie miasta bronionego przez<br />
Zamoyskiego, który na czele 8 000 ¿o³nierzy uda³<br />
siê tam po elekcji, aby dla swojego elekta<br />
zabezpieczyæ Wawel, miejsce koronacji królów.<br />
Król elekt Zygmunt przyby³ ze Szwecji na pocz¹tku<br />
paŸdziernika i w dniu 7 X zaprzysi¹g³ pacta<br />
conventa w opactwie oliwskim, a 18 X rozpocz¹³<br />
podró¿ do Krakowa.<br />
Królowie elekci: Maksymilian, zajêty<br />
zdobywaniem Krakowa, i Zygmunt, który przyby³<br />
ju¿ do Piotrkowa, wymienili uprzejme listy, w<br />
których przedstawili swoje pogl¹dy na zaistnia³¹<br />
sytuacjê. Gdy Xi¹¿ê szwedzki Zygmunt do<br />
Piotrkowa przyby³, pisa³ do niego list Arcyksi¹¿ê<br />
Maxymilian, który Kraków oblega³, upominaj¹c go<br />
po przyjacielsku, aby odst¹pi³ od ubiegania siê o<br />
koronê, która siê jemu (Maxymilianowi) w skutek<br />
formalnego na tron wyboru nale¿y, a przy której on<br />
za ³ask¹ Boga, ufny w swe prawa i w pomoc Xi¹¿¹t<br />
chrzeœciañskich, niechybnie siê utrzyma, a któr¹ on<br />
(Zygmunt) id¹c za lekkomyœlnym kilku p³ochych<br />
doradzców podszeptem, osi¹gn¹æ niebacznie<br />
sobie tuszy. Xi¹¿ê Zygmunt odpowiedzia³ mu tym<br />
sposobem: ¿e on bynajmniej wskutek<br />
nierozmyœlnej porady, albo niebacznej p³ochoœci,<br />
ale zagruntowany na dope³nionym przez Rady<br />
pañstwa zgromadzone wyborze, jednostajnemi<br />
g³osami narodu na tron polski z Szwecyi powo³any,<br />
w podró¿ siê na objêcie tego¿ wybra³, i te<br />
rozpatruj¹c siê bli¿ej w okolicznoœciach, prawa swe<br />
do korony polskiej za gruntowne i niezachwiane<br />
coraz wyraŸniej obacza i odpowiedŸ sw¹ temi s³owy<br />
zakoñczy³: „postanowiliœmy nieodzownie, wsparci<br />
³ask¹ Najwy¿szego, podró¿ naszê do Krakowa<br />
celem odprawienia obrz¹du koronacji koñczyæ,<br />
dok¹d nas przychylne g³osy i dobre chêci narodu<br />
wzywaj¹; i jesteœmy gotowi raczej wszystko utraciæ,<br />
krew naszê wylaæ i w najwiêksze siê<br />
niebezpieczeñstwo podaæ, niŸli tego zrz¹dzenia<br />
Boskiego nie dope³niæ i tylu zacnych ludzi<br />
¿yczliwym dla nas chêciom zawód uczyniæ.<br />
Upraszamy przytem W. Xcej Mci, aby zostawuj¹c<br />
przy nas Pañstwo, którego mu Opatrznoœæ nie<br />
przeznaczy³a, zechcia³ lud swój na powrót do<br />
Austryi odprowadziæ, i pokój w kraju wtargnieniem<br />
W. Xcej Mci zamieszany, przywróciæ”. Dan w<br />
Piotrkowie 7 XI 1587 [2].<br />
Po nieudanym szturmie na Bramê Szewsk¹<br />
w dniu 24 XI, Maksymilian z obozem przeniós³ siê<br />
na zimê nad granicê œl¹sk¹. W walkach o Kraków<br />
zginê³o oko³o 2000 ¿o³nierzy. Zygmunt przyby³ do<br />
Krakowa 9 XII. Nastêpnego dnia rozpocz¹³ obrady<br />
sejm koronacyjny. 27 XII Zygmunt raz jeszcze<br />
zaprzysi¹g³ pacta conventa w katedrze na Wawelu,<br />
a 28 grudnia 1587 roku, prymas koronowa³<br />
Zygmunta III Wazê na króla. Walka o tron by³a<br />
zakoñczona.<br />
W dniu 13 I 1588 wyruszy³ Zamoyski z<br />
wojskiem oko³o dziesiêæ tysiêcy wynosz¹cem, a<br />
blisko o dwa tysi¹ce zwiêkszyli je Baltazar Batory i<br />
Wêgrzyn Boremiesa [3]. Maxymilian, który<br />
znajdowa³ siê w Wieluniu, dowiedziawszy siê, ¿e<br />
obóz Kanclerza siê zbli¿a³, wyszed³ z tego miasta<br />
22 I 1588, cofaj¹c siê do miejsca zwanego Byczyna<br />
w Szl¹sku, który pod ów czas do Czech nale¿a³ [4].<br />
Wœród nocy ci¹gn¹c od Wielunia, przeszed³<br />
Zamoyski granicê i w niedzielê, dnia 24 I 1588<br />
stan¹³ wobec nieprzyjaciela. Po przegranej walce,<br />
Maxymilian ze szcz¹tkami swego wojska zamkn¹³<br />
siê w Byczynie. Zamoyski otoczy³ miasto i bez<br />
wielkiego oporu zacz¹³ r¹baæ bramy. Dano znak z<br />
wa³ów i jako orêdownicy pokazali siê Aleksander<br />
ksi¹¿ê Proñski krewny Zborowskich, Stanis³aw<br />
Cio³ek oraz Logius Niemiec. Zaczêli od wymówek,<br />
¿e kanclerz polski zgwa³ci³ granice cesarstwa,<br />
ale im odpowiedziano, ¿e nie o ¿adne wywody<br />
chodzi, tylko arcyksi¹¿ê ma oœwiadczyæ, czy siê<br />
chce poddaæ, czy te¿ woli byæ z miastem wziêty<br />
[5]. Zamojski zapewnia³: Upraszam W. Ksi¹¿êc¹<br />
Moœæ abyœ przygodê obecn¹ mê¿nym zniós³<br />
umys³em. Wyroki boskie s¹ niedoœcignione, tote¿<br />
nagrodzi on W. Ksi¹¿êcej Moœci czem innem klêskê<br />
tu poniesion¹. Przystoi te¿ mê¿owi tak wysoko<br />
urodzonemu wszelkie przeciwnoœci z pogodnem<br />
czo³em przyjmowaæ. Nie przez dumê wynios³¹, lecz<br />
dla uspokojenia ojczyzny mojej, upraszam W.<br />
Ksi¹¿êc¹ Moœæ abyœ raczy³ oddaæ osobê swojê<br />
stra¿y mej. ¯adne upokorzenie, ani zniewaga nie<br />
spotka nigdzie W. Ksi¹¿êcej Moœci. Uda siê W.<br />
Ksi¹¿êca Moœæ do zamku którego, gdzie wszystkie<br />
honory nale¿ne W. Ksi¹¿êcej Moœci oddawane<br />
bêd¹, dopóki nie bêd¹ zawarte i wype³nione<br />
23
Change language