Jan Wowczak (1884-1935) - pierwszy - Nestor - Czasopismo ...

Historia Historia
Boruñ - dom pañstwa Kruszewskich
zadbany maj¹tek, jeszcze ca³kiem siê trzyma³.
Pamiêtam Watsonow¹, po wojnie jeszcze trochê
zarz¹dza³a. Dom, w którym mieszka³a rodzina
Watsonów to by³ d³ugi, prosty, parterowy budynek.
Murowany i pokryty gontem. W œrodku by³o
dwanaœcie pokojów. Dooko³a zabudowañ ros³y
strzeliste topole, od drogi by³ sztachetowy p³ot z
desek. Przed domem - ogromny klomb, ros³y tam
ró¿e, lilie i piwonie. Do niego prowadzi³a aleja, a
wzd³u¿ niej te¿ by³y topole. Dró¿ki, szpaler
krzewów, werandy, ³awki drewniane - to pamiêtam.
By³y te¿ zabudowania gospodarcze: stodo³a, dwie
obory, jeden czworak, drugi czworak, a ten ostatni
nazwali pi¹tak, bo mieszka³o w nim piêæ rodzin.
Zarz¹dc¹ maj¹tku by³ Harasim, Harasimka rz¹dzi³a
w kuchni. Watson mia³ woŸnicê, kowala, stelmacha.
W czworakach mieszka³o kilkanaœcie rodzin.
WoŸnic¹ by³ W³adek Œliwiñski, kowalem Jan
Œliwiñski, a stelmachem - Tomasz Styk.
- Jak rozleg³y by³ maj¹tek Watsona?
- Nie by³ to du¿y maj¹tek. Rzeka Siennica
oddziela³a go od Kozieñca, a stawy od Zagrody.
Pola ci¹gnê³y siê w górê, a¿ do Ku³agówki, (nazwa
miejsca pochodzi od nazwiska mieszkañców -
rodziny Ku³agów), tam siê koñczy Boruñ.
Tam równie¿ jest granica gminy Siennica
Ró¿ana i zaczyna siê obszar gminy Kraœniczyn.
Boruñ przylega do po³udniowej doliny rzeki
Siennica i od tego miejsca teren ulega
pofa³dowaniu. To pierwsze wzniesienie
mieszkañcy nazywaj¹ Piorunow¹ Gór¹. Na niej
osiad³a wieœ Kolonia Boruñ. Im dalej na po³udnie od
Kolonii Boruñskiej, rzeŸba terenu staje siê
bogatsza, bo to ju¿ Dzia³y Grabowieckie - wschodni
kraniec Wy¿yny Lubelskiej. Ten naturalny region to
garb górnokredowy pokryty lessem, poprzecinany
dolinami rzek i lessowymi w¹wozami - tu zaczyna
siê Roztocze. Stoj¹c na Piorunowej Górze, jedn¹
nog¹ jesteœmy ju¿ na Roztoczu, i widzimy dolinê
Siennicy, za któr¹ od pó³nocy rozci¹gaj¹ siê Pagóry
Boruñ
Che³mskie - kolejny region Lubelszczyzny. Boruñ
oddziela te dwie ró¿ne krajobrazowo krainy.
- A jaki by³ tu kiedyœ las!? - mówi Kazimierz
Humaniuk, mieszkaniec Borunia. - Tu ros³y takie
puszczañskie sosny. Ich korony tak siê splata³y, ¿e
do lasu nie dociera³o œwiat³o. Po wyzwoleniu, kiedy
nie by³o jeszcze w³adzy, wyciêto go w pieñ. Znika³
dzieñ po dniu. Potem odrós³, ale nie jest ju¿ to ten
sam las.
Zosta³y miejsca, nazwy i œlady zabudowañ,
byli wiêc i ludzie, którzy je tworzyli. Dr¹¿ê dalej
temat i pytam o nich, by zg³êbiæ ich historiê. Zbieram
fragmenty opinii, opinii o m³odym Watsonie: - By³ to
cz³owiek na miejscu, umia³ rozmawiaæ z ka¿dym,
nie odmówi³ pomocy, nie gardzi³ prostym
cz³owiekiem - wypowiadaj¹ siê moi rozmówcy.
Apolonia Wolska opowiada, ¿e woŸnica Watsona
zabiera³ od jej rodziny mleko do mleczarni.
- By³o go niewiele, tylko od jednej krowy, ale
tym mlekiem sp³aciliœmy drzewo na ca³y dom, które
wczeœniej da³ nam Watson ze swego lasu. A jakie
festyny pomaga³ organizowaæ we wsi; by³
prezesem Ochotniczej Stra¿y Po¿arnej w Siennicy
Ró¿anej.
- Z Watsonem mia³em osobisty kontakt jako
trzynastoletni ch³opak - opowiada Bronis³aw
Jurkiewicz - Robi³em wtedy z ¯ydem (Jankiel mia³
na imiê) czystkê lasu w kozienieckim zagajniku.
Wyciêliœmy trochê cienkich sosen na opa³. Trzeba
je by³o jakoœ przetransportowaæ, wiêc wrzuciliœmy
drzewo do rzeki, by pop³ynê³o z nurtem. Ale
najpierw poszed³em do Watsona, prosiæ o zgodê,
by móc chodziæ po jego groblach. By³y wtedy
œwie¿o usypane, wiêc nie wypada³o ich rozsuwaæ, a
trzeba by³o jakoœ przejœæ po nich i popychaæ to
drzewo. Drzwi otworzy³a mi Harasimka, potem
wyszed³ Watson. Powiedzia³em, w jakiej przychodzê
sprawie. On grzecznie mnie wys³ucha³
i zgodzi³ siê bez zastanowienia. Dobry by³ z niego
cz³owiek, ale z gospodarzeniem mu jakoœ nie
wychodzi³o. Wœród fornali panowa³a du¿a bieda, a i
inwestycji ¿adnych nie by³o widaæ. W czasie
okupacji maj¹tek przejêli Niemcy. Zarz¹dc¹ wtedy
zosta³ Dawidowski, Œl¹zak, który wed³ug
niemieckiego porz¹dku zaczyna gospodarzyæ.
Podczas wojny mówi³o siê o ruchu oporu na
naszym terenie. Watson by³ oficerem Wojska
Polskiego i anga¿uje siê w tworzenie konspiracji. Z
relacji Stefana Truskowskiego wiem, ¿e w domu u
Watsona odby³o siê pierwsze spotkanie, które
dotyczy³o za³o¿enia siatki konspiracyjnej Armii
Krajowej w Siennicy Ró¿anej. W spotkaniu
uczestniczyli: Watson, Stefan Truskowski i Marian
Prus, który zosta³ przywódc¹. Po nied³ugim czasie
Niemcy ju¿ wziêli namiar na Watsona. Truskowski z
wywiadu AK ostrzeg³ go, aby ucieka³, lecz on nie
chcia³ tego zrobiæ. Ba³ siê o ¿onê i o córkê, by nie
55