Jan Wowczak (1884-1935) - pierwszy - Nestor - Czasopismo ...

Historia Akcja AB
granatowy policjant z Izbicy powiadomi³ Bellerta,
aby siê wiêcej nie obawia³. Nie bêdzie ju¿
aresztowañ, gdy¿ ich limit zosta³ wykonany.
Prawdopodobnie w 1944 roku Niemcy,
chc¹c zatrzeæ œlady swoich zbrodni, dokonywali
wydobycia cia³ z grobów celem ich spalenia.
Niedopalone koœci zosta³y zmielone w specjalnym
m³ynie.
Interesuj¹c¹ kwesti¹ pozostaje kiedy i dziêki
czyjej pomocy sporz¹dzono listy proskrypcyjne,
typuj¹ce przysz³e ofiary. Po terenie powiatu, kilka
tygodni wczeœniej pewien osobnik podaj¹cy siê za
cz³onka nielegalnej organizacji niepodleg³oœciowej,
odwiedza³ dwory ziemiañskie w celu pozyskania
pieniêdzy na organizacjê. W rodzinie Epszteinów
skojarzono ze sob¹ te dwa fakty. Nauczyciel
konferuj¹cy z Niewidziaj³¹, zmar³ w kilka dni po
wkroczeniu Rosjan do Krasnegostawu w 1944
roku. Ci, którzy go podejrzewali o zdradê, teraz byli
przekonani, ¿e to w obawie nadchodz¹cej kary,
umar³ ze strachu. Poza domys³ami, mo¿e nawet
nies³usznymi, niczego siê wiêcej w tej sprawie nie
dowiedziano. Przyk³ad kierownika szko³y
Maksymowicza wskazuje na to, ze znalezienie siê
na liœcie, mog³o mieæ miejsce co najmniej 2 lata
przed wojn¹. Sprawcy tych czynów pozostaj¹
nieznani. Chocia¿ w Krasnymstawie typuje siê kilka
osób do roli niemieckich szpiegów przyby³ych do
miasta kilka lat przed wojn¹. Pose³ Wincenty
Kociuba zosta³ w maju 1940 roku ostrze¿ony, ¿e
jest na liœcie do aresztowania. Pocz¹tkowo ukrywa³
siê oko³o tygodnia, póŸniej przesta³. Wiedz¹c ju¿ o
wizycie Niemców, uzna³ za sprawê honorow¹
wyjœcie im naprzeciw.
Na miejscu egzekucji znajduje siê granitowy
pomnik, z wyrytymi nazwiskami ofiar pochodz¹cych
z Che³ma i Krasnegostawu. Na tak zwanej
górce che³mskiej, w wie¿y dzwonnicy, znajduj¹ siê
tablice z umieszczonymi nazwiskami rozstrzelanych.
Widnieje tam 18 nazwisk z powiatu
krasnostawskiego. W bazylice „na górce” odbywa³y
siê 2 razy w roku spotkania pozosta³ych po
rozstrzelanych rodzin. By³o to 3 lipca i 2 listopada
ka¿dego roku. Pomimo doœæ du¿ej liczby takich
spotkañ, nigdy nie zebrano informacji o
szczegó³ach tej akcji, samym fakcie aresztowania
itd. Zosta³y one utracone raczej bezpowrotnie.
Jedno z nazwisk wykonawców tej zbrodni
jest dobrze znane. To SS Oberscharfuehrer Hugo
Raschendorfer, funkcjonariusz gestapo w Che³mie.
S¹dzony by³ w Monachium w 1968 roku. Zabi³ oko³o
200 osób, przyznawa³ siê do kilku zabójstw, jako
musz¹cy wykonaæ rozkaz. Ferowane wyroki by³y
symboliczne. W Che³mie za denuncjatora uwa¿ano
polskiego obywatela, niedawnego ucznia
gimnazjum w Che³mie Teofila Lindnera. Pochodzi³ z
rodziny dawnych osadników niemieckich z
Kamienia. Wyjecha³ z Niemcami i œlad po nim za-
gin¹³. Kto w Krasnymstawie denuncjowa³
Niemcom, czy sporz¹dza³ listy, pozostanie chyba
na zawsze tajemnic¹.
Wydaje siê, ¿e w Krasnymstawie nale¿a³oby
uczciæ te prominentne ofiary, najprawdopodobniej
pierwszych konspiratorów na naszym
terenie, tablic¹ pami¹tkow¹. Aby oddaæ im,
zapomnianym nale¿ny ho³d i zachowaæ te nazwiska
dla potomnych.
Z miasta Krasnegostawu zginêli:
Edward
Bieñkowski
Edward Bieñkowski lat 47, ur. 3.10.1893 r. w
Ruszkowym M³ynie ko³o P³ocka, syn Mateusza
i Weroniki. W Krasnymstawie od 1935 jako
kierownik, inspektor Powszechnego Zak³adu
Ubezpieczeñ Wzajemnych. Pi³sudczyk. We
w r z e œ n i u 1 9 3 9 , p o e w a k u a c j i u r z ê d u
staroœciñskiego na wschód, ze starost¹
Eugeniuszem Olejniczakowskim na czele, w³adze
wojskowe powierzy³y mu funkcjê starosty
krasnostawskiego. By³ równie¿ cz³onkiem
samorzutnie zorganizowanej stra¿y obywatelskiej
w mieœcie. ¯onaty, dwoje dzieci.
Jerzy Bieñkowski
Jerzy Witold Bieñkowski lat 24, student.
Urodzony 7.10.1916 we W³oc³awku. Syn Edwarda i
Marii z domu Korpusiñska. Student matematyki
Uniwersytetu Warszawskiego (3 lata studiów).
Walczy³ w wojnie obronnej 1939 roku.
41