Jan Wowczak (1884-1935) - pierwszy - Nestor - Czasopismo ...

Historia Stanis³aw Kuchciewicz
wie 1946 r. (m.in. 14 IX 1946 r. - likwidacja szeœciu
cz³onków PPR i ORMO w Niemcach; likwidacja 11
osób podejrzanych o wspó³pracê z aparatem
bezpieczeñstwa w £êcznej w nocy z 31 X na 1 XI
1946 r.; 26 XI 1946 r. - starcie z KBW w okol.
Œwierszczowa; pacyfikacja skomunizowanej wsi
Rozkopaczew w nocy z 4 na 5 XII 1946 r.). 11 XI
1946 r. Kuchciewicz zosta³ awansowany do stopnia
ppor. cz. w.
12 I 1947 r. oddzia³ „Uskoka” star³ siê w Kol.
£uszczów z kilkuosobowym patrolem MO i ORMO.
W wyniku walki zgin¹³ jeden milicjant i czterech
cz³onków ORMO. Ze strony partyzantów ciê¿ki
postrza³ w nogê otrzyma³ dowódca oddzia³u (rani³
go przez pomy³kê jeden z podkomendnych).
„Wiktor” skutecznie pokierowa³ dalsz¹ akcj¹, a
nastêpnie zorganizowa³ transport rannego
„Uskoka” na melinê w Stawkach, skutecznie
zacieraj¹c œlady wycofuj¹cego siê oddzia³u. W
po³owie lutego 1947 r., przebywaj¹c wraz ze swoimi
ludŸmi na terenie pow. w³odawskiego, zlikwidowa³
w Orzechowie - w porozumieniu z Edwardem
Taraszkiewiczem „¯elaznym” - por. „Bolka”,
„£apkê” (NN), szefa oddzia³u „Jastrzêbia”. Wed³ug
„¯elaznego” i czêœci jego podkomendnych mia³ on
byæ agentem UB, odpowiedzialnym za œmieræ
dowódcy oddzia³u w dn. 3 I 1947 r. w Siemieniu,
pow. Radzyñ (faktycznie, „Jastrz¹b” zgin¹³ w czasie
wymiany ognia z grup¹ ¿o³nierzy WBW-
Bydgoszcz).
Kontuzja „Uskoka” zbieg³a siê z uchwalon¹
przez Sejm ustaw¹ o amnestii. Broñski, nie ufaj¹c
komunistom, postanowi³ pozostaæ w konspiracji,
jednak¿e swoim ¿o³nierzom pozostawi³ w tym
wzglêdzie swobodê wyboru. Z mo¿liwoœci wyjœcia z
konspiracji skorzysta³o oko³o 10-15 jego
podkomendnych. Ujawni³ siê ca³y patrol Zygmunta
Libery „Babinicza” i kilku podkomendnych
Walentego Waœkowicza „Strza³y”. Niemal
niezmieniony stan osobowy zachowa³ jedynie
patrol „Wiktora”, z³o¿ony g³ównie z by³ych ¿o³nierzy
NSZ-NZW (z ca³ej dziesiêcioosobowej grupy
ujawni³ siê tylko jeden partyzant).
Tu¿ po amnestii, wiosn¹ 1947 r., oddzia³
„Uskoka” liczy³ 16 ¿o³nierzy. By³ podzielony na dwa
patrole: „Wiktora” (w sile 1+8) i „Strza³y” (1+4).
Grupê sztabow¹ tworzyli „Uskok” oraz „Babinicz”
(jako szef sztabu oddzia³u). Z rozkazu mjr. „Zapory”
w czerwcu 1947 r. do oddzia³u do³¹czy³a grupa
Józefa Franczaka „Lalka” (w sile 1+3), tworz¹c tym
samym trzeci patrol. Jednak¿e, wskutek strat
ponoszonych w walkach z KBW, UB, MO stan
liczbowy grupy „Uskoka” nigdy nie przekroczy³
wspomnianej liczby 16 ludzi. W zwi¹zku z
przed³u¿aj¹c¹ siê rekonwalescencj¹, Broñski zrezygnowa³
z dowodzenia oddzia³em w polu. Z do-
34
wódcami patroli spotyka³ siê jedynie co kilka tygodni
na umówionych koncentracjach, co znacznie
utrudnia³o mo¿liwoœæ kontroli poczynañ
podkomendnych. Ci, zyskali du¿¹ samodzielnoœæ i
wiêkszoœæ decyzji odnoœnie dzia³añ w³asnych grup
podejmowali osobiœcie. Ka¿dy z pododdzia³ów
operowa³ w wyznaczonym rejonie. Patrol „Wiktora”
dzia³a³ na pograniczu powiatów lubelskiego,
lubartowskiego, che³mskiego i w³odawskiego.
Pomimo ogromnej przewagi resortu w
terenie, patrol Kuchciewicza prowadzi³ wiosn¹ 1947
r. bardzo aktywne dzia³ania, które nie ogranicza³y
siê wy³¹cznie do samoobrony. Spoœród
wa¿niejszych akcji przeprowadzonych w tym
okresie nale¿y wymieniæ: spalenie Urzêdu Gminy i
opanowanie posterunku MO w Cycowie 18 IV 1947
r., opanowanie, wspólnie z patrolem „Strza³y”,
miasteczka £êczna w dn. 22 IV 1947 r.
(zdemolowano Urz¹d Pocztowy, przeprowadzono
akcje ekspropriacyjne w Spó³dzielni Spo¿ywców i w
Oœrodku Kultury Rolnej, spalono mosty na rzekach
Œwinka i Wieprz).
W okresie poamnestyjnym pododdzia³
„Wiktora” przeprowadzi³ dwie g³oœne akcje, które
przez lata stanowi³y „po¿ywkê” dla komunistycznej
propagandy i do dzisiaj budz¹ bardzo wiele
kontrowersji, nierzadko dziel¹c lokaln¹ spo³ecznoœæ.
Dlatego te¿ nale¿y opisaæ je nieco bardziej
szczegó³owo.
Pierwsza z nich mia³a miejsce 1 V 1947 r.,
kiedy to patrole „Strza³y” i „Wiktora” zabi³y w
okolicach Sernik, pow. Lubartów, siedmiu cz³onków
ZWM (z których czterech nale¿a³o równie¿ do
ORMO), gdy ci powracali z pochodu pierwszomajowego
w Lubartowie. Nie wiadomo, jakie
intencje przyœwieca³y partyzantom organizuj¹cym
zasadzkê. Data jej przeprowadzenia mo¿e
sugerowaæ, ¿e mog³a ona mieæ charakter typowo
propagandowy, zamanifestowany, np. wymierzeniem
kary ch³osty cz³onkom ZWM lub ORMO.
Analiza materia³ów archiwalnych pozwala
stwierdziæ, ¿e partyzanci, przebywaj¹cy na skraju
lasu sernickiego, zatrzymywali osoby powracaj¹ce
z Lubartowa, odprowadzaj¹c je w g³¹b lasu. Tam
„Wiktor” i jego podkomendni legitymowali
wymienionych, po czym kazali im zajmowaæ
pozycjê siedz¹c¹, trzymaj¹c ich pod broni¹. W
pewnym momencie na skraju lasu pojawi³a siê
grupa cz³onków ZWM i ORMO, z których jeden - nie
zdaj¹c sobie zapewne sprawy z obecnoœci
partyzantów - odda³ strza³ „na wiwat”. W odpowiedzi
¿o³nierze „Uskoka” otworzyli ogieñ do nadchodz¹cej
grupy. Wœród osób przetrzymywanych
wewn¹trz lasu wybuch³a panika i wiêkszoœæ z nich
rzuci³a siê do ucieczki. „Wiktor” przyst¹pi³ wówczas
do rozstrzeliwania czêœci z zatrzymanych
(protoko³y oglêdzin zw³ok wskazuj¹, ¿e rozstrzelano