Jan Wowczak (1884-1935) - pierwszy - Nestor - Czasopismo ...

Historia Jan Wowczak
w szkole powszechnej w Bia³ej (1890-96),
nastêpnie naukê kontynuowa³ w gimnazjum w
Bielsku (1896-98), a dokoñczy³ w Krakowie w
Gimnazjum œw. Anny, uzyskuj¹c maturê w 1902 r.
Nastêpnie, w latach 1902-1906 studiowa³
germanistykê i filologiê klasyczn¹ na Uniwersytecie
Jagielloñskim. Studia z germanistyki zg³êbia³
równie¿ jako stypendysta (1905-06) na
Uniwersytecie w Monachium. W dniu 12 maja 1908
r. zda³ w Krakowie egzamin nauczycielski, tym
samym uzyska³ prawo do nauczania jêzyka i literatury
niemieckiej w szko³ach œrednich oraz ³aciny
i greki jako przedmiotów pobocznych. W 1910 r.
poszerzy³ wykszta³cenie, zdobywaj¹c na
Uniwersytecie Jagielloñskim stopieñ doktora nauk
filozoficznych.
Pracê nauczycielsk¹ rozpocz¹³ jako
praktykant w „swoim” Gimnazjum œw. Anny w
Krakowie. W latach 1907-09 by³ zastêpc¹
nauczyciela w gimnazjach w Krakowie-Podgórzu,
Brodach, Rzeszowie (Klasyczne Gimnazjum
Mêskie 8-klasowe). W 1909 r. otrzyma³ sta³¹
posadê w gimnazjum w Gorlicach, a w 1913 r.,
decyzj¹ Rady Szkolnej Krajowej (RSK) zosta³
awansowany na profesora gimnazjalnego i przeniesiony
z Gorlic do VII Pañstwowego Gimnazjum
Mêskiego im. Tadeusza Koœciuszki we Lwowie.
PóŸniej uczy³ równie¿ w gimnazjum dla uchodŸców
w Wiedniu, a nastêpnie w Krajowej Szkole
Kupieckiej w Bia³ej.
Pod koniec 1916 r., rozkazem austrowêgierskich
w³adz wojskowych, zosta³ powo³any na
stanowisko dyrektora organizuj¹cego siê
Gimnazjum Realnego (Humanistycznego) w
Krasnymstawie. Do Krasnegostawu przyjecha³ w
grudniu 1916 r. i od pocz¹tku swej pracy da³ siê
poznaæ jako doskona³y organizator. W niezwykle
trudnych warunkach urz¹dza³ szko³ê, przeprowadza³
nabór, zmaga³ siê z trudnoœciami
kadrowymi i lokalowymi, nie tylko kierowa³ szko³¹,
ale te¿ uczy³ w niej jêzyka niemieckiego. O tym, jak
trudna by³a to praca, œwiadczy m.in. korespondencja
dra Wowczaka z W³adys³awem
¯³obickim, inspektorem szkolnym z Lublina,
póŸniejszym dyrektorem Departamentu
Szkolnictwa Powszechnego (wspomniane listy
Wowczaka przechowuje Wojewódzka Biblioteka
Publiczna w Lublinie, a edycjê jednego z nich
prezentujemy w tym numerze „Nestora”). W
Krasnymstawie Wowczak nie tylko organizowa³
sam¹ szko³ê, ale te¿ i ró¿nego rodzaju „instytucje
pomocnicze”. To g³ównie z jego inicjatywy powsta³a
w 1917 r. (otwarta 1 listopada) bursa im. Tadeusza
Koœciuszki, wkrótce wszed³ te¿ w sk³ad
Spo³ecznego Zarz¹du Bursy. Równie¿ z jego
inicjatywy zaczêto organizowaæ Gminê Szkoln¹ -
dzisiejszy samorz¹d uczniowski, a Wowczak
zosta³ te¿ jej kuratorem (opiekunem). Opracowa³
równie¿ regulamin bursy, a nastêpnie - regulamin
ca³ej szko³y. W dniu 5 kwietnia 1919 r. w
Krasnymstawie podczas pierwszego posiedzenia
delegatów do sejmiku powiatowego konstytuowa³
siê samorz¹d szczebla powiatowego, wybierano
równie¿ sk³ad poszczególnych komisji dzia³aj¹cych
w ramach tego samorz¹du. Dyrektor Jan Wowczak
powo³any zosta³ do komisji szkolnej, a jej sk³ad
uzupe³nili ks. Stanis³aw Szepietowski i Franciszek
Smyk. Rok szkolny 1919/1920 by³ ostatnim dla
Wowczaka w Krasnymstawie. ¯egnany by³ nie bez
¿alu przez grono pedagogiczne, uczniów, jak i miasto.
W swej mowie po¿egnalnej ze szko³¹ chwali³
„dobre zachowanie i pilnoœæ uczniów oraz
frekwencjê zupe³nie regularn¹”, co jak zauwa¿y³
by³o mo¿liwe dziêki „powa¿nej i serdecznej pracy
nauczycieli”.
W 1920 r. rozpocz¹³ pracê w Pañstwowym
Seminarium Nauczycielskim Mêskim w Lesznie, a
w 1927 r. zosta³ mianowany dyrektorem tej szko³y.
Wykorzysta³ tu doœwiadczenie uzyskane w
poprzednim okresie, skupiaj¹c siê na wychowaniu
pokolenia nauczycieli, którzy zasilaæ mieli
szkolnictwo w miastach i wsiach. Szczególn¹
uwagê w programie nauczania przywi¹zywa³ do
muzyki, przygotowuj¹c nauczycieli dla potrzeb
amatorskiego ruchu artystycznego. Godna uwagi
jest równie¿ jego dzia³alnoœæ spo³eczna.
Organizowa³ ¿ycie muzyczne i kulturalne Leszna,
urz¹dzaj¹c odczyty, koncerty, jase³ka oraz majówki,
jeœli nie w samym Lesznie, to w pobliskich Krzycku
Wielkim lub w Grotnikach. Dba³ równie¿ o rozwój
harcerstwa w szkole i na terenie miasta. Publikowa³
artyku³y w miejscowym czasopiœmie „Ziemia
Leszczyñska”.
Przez wiele lat nale¿a³ i czynnie dzia³a³ w
Towarzystwie Nauczycieli Szkó³ Wy¿szych we
Lwowie - legalnie dzia³aj¹cej organizacji
nauczycielstwa szkó³ œrednich. Pomimo tego, ¿e
wci¹¿ zmienia³ szko³y i przenosi³ siê z miasta do
miasta, wci¹¿ pozostawa³ w strukturach TNSW,
pe³ni¹c tam rozliczne funkcje. W Kole Lwowskim
nale¿a³ do sekcji neofilologicznej, w Gorlicach by³
skarbnikiem Ko³a, pe³ni³ te¿ funkcjê urzêdnika Biura
Zarz¹du G³ównego (1913). By³ bardzo aktywny,
zabiera³ g³os w dyskusjach o dydaktyce,
wychowaniu m³odzie¿y, wyg³asza³ referaty, jak np.
w gorlickim Kole pt. „O nauce strzelania w szko³ach
œrednich”. Wowczak opracowywa³ te¿ lektury dla
m³odzie¿y szkó³ œrednich wydawane we Lwowie
nak³adem TNSW. W ramach serii „Biblioteczka
niemiecka” wysz³y opracowane przez Wowczaka -
Zriny (1912) tragedia pióra Theodora Körnera oraz
Undine (1913) baϖ autorstwa Friedricha de la
Motte Fouqué - obie edycje bêd¹ce dzisiaj bia³ymi
krukami. W podobnym charakterze, bo w zakresie
wydawnictw szkolnych, wspó³pracowa³ te¿ z
29