Jan Wowczak (1884-1935) - pierwszy - Nestor - Czasopismo ...

Historia Najazdy tatarskie
dwanaœcie utarcznych bitew od Polaków by³y
pora¿one, A tak Tatarowie, za pomoc¹ Bo¿¹,
znacznie od naszych skarani byli [7]. W roku 1512
szereg znakomitych zwyciêstw ma miejsce. W tym
czasie, kiedy barbarzyñcy Ruœ i Wo³yñ napadli i ziemie
be³sk¹, lwowsk¹ i busk¹ wyludnili i a¿ w
Krasnymstawie, w ziemi lubelskiej rabunek
uczynili. Nastêpnie barbarzyñcy owi, przez polskie
wojsko w dwakroæ po szeœæ oddzielnych bitew
rozci¹gniêci byli i pokonani. O zwyciêstwie tym,
dziêki Bogu Najwy¿szemu i ojczyŸnie œwiêtej, i pojmanych
barbarzyñcach, Królowi doniesiono, a
jeñcy zakuci w kajdany Krakowianom wznosz¹cym
³uki triumfalne przyprowadzeni, na wieczn¹ niewolê
przeznaczeni zostali [17].
Latem Roku 1519 Miesi¹ca Sierpnia
Thatarowie w poczcie wielkim wtargnêli do Be³skiej
ziemi, wiele szkód poczynili w ludziech, dobytku y w
innych rzeczach bior¹c, pal¹c, morduj¹c w
Lubelskiey, Che³mskiey y Be³skiey ziemi [10]. Roku
1524 Turcy y Tatarowie Lwowsk¹, Sanock¹,
Be³sk¹, y Podolsk¹ Ziemiê okrutnie raz po raz
zwoiowali. W r. 1526 Tatarzy Sedetgiereja za
rozkazaniem tureckiem napadli Ruœ, odparci rzucili
siê z pocz¹tkiem r. 1527 na Litwê. Roku 1527
Tatarowie wielkie szkody czêstymi wtarczkami w
Rusi, Polszce y w Litwie przyleg³ey czynili [7]. Roku
1527 Tatarów dwadzieœcia i szeœæ tysiêcy za
rozkazaniem tureckiem, przez wody, rzeki i jeziora
zamarz³e, do Litwy wtargnêli, a poczyniwszy
niema³o szkód oko³o Piñska, do be³skiej potem i
lubelskiej ziemie przyszli, bior¹c, pal¹c; owa im do
³acnego wszêdzie przejœcia twarda ziemia przez
wody pomaga³a. Jeden zagon przyszed³ pod
Skokówkê zamek Szczêsnego Zamojskiego,
podkomorzego che³mskiego, na które ludzie z
zamku wyciekli; tym siê, pohañcy ustêpuj¹c udali w
gaj, który tam na tym¿e jest ostrowie, a za nim rzeka
oparzysta Wieprzec, i b³oto, gdzie przyparci musieli
srogoœci swej krwi¹ przyp³aciæ, a drudzy uchodzili Z
plonem coprêdzej. Konstanty Ostrogski, który siê
natenczas z Wo³yñcy swymi przytrafi³, dniem i noc¹
za nimi goni¹c, pod Kaniowem, gdzie siê byli
Tatarowie rozgoœcili, na œwitaniu na nie uderzy³, i
tak na nie ugodzi³, ¿e im i do koni przyjœæ nie
dopuœci³. Tak, ¿e oni aczkolwiek d³ugo siê pieszo z
³uków bronili, wszak¿e naostatek pora¿eni i zbici
byli, ¿e ich ledwie, co usz³o, i plon wszystek nazad
wrócon. Powetowa³ tam Konstantyn sokalskiej
bitwy przegranej; siedm set Tatar poimanych, a
wiêŸniów chrzeœcian czterdzieœci tysiêcy
wybawionych by³o. Potem ksi¹¿ê Konstantyn, gdy
do Krakowa z wiêŸniami i proporcy tatarakiemi
wjacha³, wielk¹ uczciwoœæ i podziêkowanie od króla
odniós³ [18]. Tatarowie Roku 1575 Miesi¹ca
Wrzeœnia y PaŸdziernika wielkie szkody w ziemiach
Ruskich, Wo³yñskich i Podlaskich uczynili. Bo krom
12
pobitych starych ludzi y ma³ych dziatek, ludzi
Chrzeœcijañskich piêædziesi¹t y piêæ tysiêcy
wywiedli w niewolê, a koni i klacz pó³torakroæ
sto tysiêcy, byd³a rogatego piêækroæ sto tysiêcy,
owiec dwieœcie tysiêcy, okrom inszych ³upów,
szat, z³ota, srebra, skarbów, i rozmaitych
statków domowych [7].
Krasnostawscy mieszczanie, z powodu
zniszczenia miasta, otrzymali szereg królewskich
ulg podatkowych. Oto ich przyk³ady. 10 XI 1503
Aleksander Jagielloñczyk mieszczan krasnostawskich,
przez wzgl¹d na spustoszenie miasta
przez Tatarów i na prace przy obwarowaniu miasta,
uwalnia od podatków na lat 6 i od czopowego na 2
lata. 14 II 1504 Aleksander Jagielloñczyk,
Maciejowi ze Starej £om¿y, biskupowi
che³mskiemu, którego diecezja przez Tatarów
zniszczona zosta³a, przyznaje 200 marek pensji z
¿up przemyskich i drohobyckich. 06 XI 1504
Aleksander Jagielloñczyk z powodu zniszczeñ
przez Tartarów, Mieszkañcom Krasnegostawu
po³owê kontrybucji na koronacjê Matki Królewskiej
darowuje na odbudowê i obwarowanie miasta.
Przez wzgl¹d na szkody przez Tatarów poczynione,
u w a l n i a m i e s z c z a n i m i e s z k a ñ c ó w
krasnostawskich, kupców, z p³acenia ce³, na sejmie
walnym w Piotrkowie na nowo uchwalonych. 27 VI
1545 Mieszczan krasnostawskich z powodu
spustoszenia miasta przez Tatarów uwalnia siê od
czopowego na jeden rok.
Na pocz¹tku wieku XVII, Krasnystaw
zagro¿ony by³ kolejn¹ inwazj¹ Tatarów. W roku
1621, w okresie wojny chocimskiej, ogromne by³y
straty Rzeczypospolitej w ludnoœci cywilnej i w ca³ej
gospodarce na kresach. Tatarzy przyst¹pili do
grabie¿y 2 wrzeœnia, czêœæ ordy ruszy³a w g³¹b
Podola, Wo³ynia i Rusi Czerwonej. Zagony tatarskie
dotar³y wówczas do Z³oczowa, Zborowa i Brodów.
28 wrzeœnia, na grabie¿ ruszy³a reszta ordy z
chanem D¿anibekiem Gerejem. Tatarzy dotarli do
Przemyœla, spustoszyli po drodze Podole, ziemiê
halick¹, lwowsk¹, przemysk¹, czêœæ województwa
be³skiego i wo³yñskiego. Po¿oga i grabie¿ trwa³y a¿
do po³owy paŸdziernika. Sobieski pisa³: najm³odszy
brat chana, chc¹c szczêœcia pierwszego
spróbowaæ, i ¿adnego wstrêtu (oporu) w Polsce nie
czuj¹c, bezpiecznie ogniem i mieczem psowa³
florentissimas (kwitn¹ce) Rzeczypospolitej
regiones (regiony), i czego rok temu nieprzyjacielska
rêka nie zabra³a i nie zepsowa³a, on
dokoñczy³. Zagony rozpuœci³. Jedne siê wróci³y a¿ 5
mil od Zamoœcia, drugie od Stryja i od £ucka, i od
Sokala, trzecie od Sambora i Przemyœla. Si³a ludzi
nasiekli, szlachcianek i szlachty si³a w niewolê
nabrali, po b³otach i lasach, jako przedtem po
polach szukali, pasieki nawet palili i psowali, a