Βιβλίο για το Αλφάβητο

8
Τὶς Ἑλληνικὲς ἐπιγραφὲς διακρίνουμε σὲ «προευκλείδειες» καὶ «μετευκλείδειες», μὲ
ὅριο τὸ 403 π.Χ. Τότε ἔγινε ἡ ἀλλαγὴ τοῦ Ἀττικοῦ ἀλφαβήτου σὲ Ἰωνικό, μὲ τὰ 24 γράμματα
ποὺ ἔκτοτε χρησιμοποιοῦμε˙ «…τοὺς δὲ Ἀθηναίους ἔπεισε χρῆσθαι τοῖς τῶν Ἰώνων
γράμμασιν Ἀρχίνος ὁ Ἀθηναῖος ἐπὶ ἄρχοντος Εὐκλείδου». Προηγουμένως, ἐπὶ Περικλέους
τὸ Ἀττικὸ ἀλφάβητο εἶχε 21 γράμματα, ἐπὶ Σόλωνος εἶχε 22 (μὲ τὸ F), πρὸ Σόλωνος εἶχε 23
(μὲ τὸ Q). Δὲν διέθετε τὰ Ξ, Ψ καὶ Ω, ποὺ γράφονταν ΧΣ, ΦΣ, ἐνῶ τὸ μακρὸν ο (Ω) ὑπῆρχε
μόνο στὸ Ἰωνικό. Τὸ Η στὸ Ἀττικὸ ἀλφάβητο ἀντιπροσώπευε τὸ δασὺ πνεῦμα, ἐνῶ στὸ
Ἰωνικὸ ἐξαρχῆς παρίστανε τὸ μακρὸν ε. Τὸ Ε ἦταν τὸ βραχὺ ε καὶ ὁ δίφθογγος ει. Τὸ Ο ἦταν
τὸ βραχὺ καὶ τὸ μακρὸν ο, καθὼς καὶ ὁ δίφθογγος ου.
Τὸ Ἰωνικὸ ἀλφάβητο εἶχε 24 γράμματα˙ ἐξαρχῆς δὲν εἶχε δασὺ πνεῦμα, οὔτε διέθετε
τὰ γράμματα F (βαῦ) καὶ Q (κόππα). Τὸ Κορινθιακό (Δωρικό) καὶ τὸ Χαλκιδικό (Αἰολικό)
ἀλφάβητο εἶχαν 25 γράμματα. Σὲ ἀντίθεση μὲ τὸ Ἰωνικό, δὲν εἶχαν τὸ Ω, ἐνῶ διέθεταν τὸ
δασὺ πνεῦμα Η˙ διέθεταν ἐπίσης τὸ F καὶ τὸ Q. Τὰ δύο αὐτὰ γράμματα διατηρήθηκαν στὰ
ἀλφάβητα αὐτά, προερχόμενα ἀπὸ τὶς Συλλαβικὲς ἑλληνικὲς γραφές. Στὴ ΓΓΒ π.χ, ὑπῆρχαν
διακριτὰ τὰ συλλαβογράμματα ΒΑ, FA καθὼς καὶ τὰ ΚΑ, QA. Τὸ Λατινικὸ ἀλφάβητο διαθέτει
τὰ F καὶ Q, ἐπειδὴ ἀκριβῶς τὰ παρέλαβε ἀπὸ τὸ Χαλκιδικό.
Ἕνα χρήσιμο παράδειγμα ἀναγραφῆς τῆς ἴδιας λέξεως μὲ διαφορετικὰ Ἀλφάβητα
δίδουμε, τὴ λέξη «Ἀθηνᾶ»˙ προφερόταν Ἀθεενάὰ, καὶ γραφόταν ὡς:
ΑΘΗΝΑ , μὲ τὸ μετευκλείδειο ἀλφάβητο τοῦ Ἀρχίνου.
ATHENA , μὲ τὸ προευκλείδειο νησιωτικὸ ἀλφάβητο.
ΑΘΕΝΑ , μὲ τὸ προσολώνειο Ἀττικὸ ἀλφάβητο.
ΑΘΗΝΗ , μὲ τὸ Ἰωνικὸ ἀλφάβητο (ἔ μακρὸν καὶ ἄ μακρὸν γραφόταν ὡς Η).
ΑΘΑΝΑ , μὲ Δωρικὸ ἀλφάβητο (ἡ Δωρικὴ γραμματικὴ ἦταν ἡ ἀρχαιότερη).
, (a-ta-na) μὲ ΓΓΒ.
Προκύπτει ὅθεν, ὅτι τὸ μακρόν ε, τὸ ὁποῖο γραφόταν στὴ ΓΓΒ, κατὰ τὴ
μετάβαση στὴ φθογγικὴ γραφὴ ἔλαβε τὸ σχῆμα Α (καὶ τὴν ὀνομασία ἄλφα) μὲ ἀξία α καὶ ε
μακρόν. Ἐνῶ τὸ βραχὺ ε, καθὼς καὶ τὸ ει, κατὰ τὴ μετάβαση δηλώθηκε μὲ τὸ Ε.
Οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες ὀνόμαζαν τὰ 24 Γράμματα τοῦ Ἀλφαβήτου ὡς ἑξῆς (Ἀπ.
Ἀρβανιτόπουλος, Ἐπιγραφική):
ἄλφα, βῆτα, γάμμα, δέλτα, εἶ, ζῆτα, ἦτα, θῆτα,
ἰῶτα, κάππα, λάβδα, μῦ, νῦ, ξεῖ, οὖ, πεῖ,
ῥῶ, σῖγμα, ταῦ, ὗ, φεῖ, χεῖ, ψεῖ, ὦ.