Pawilon 4, Stoisko 14 - Forum Branżowe

FORUM BRANŻOWE
FINANSE
PODATEK OD POŻYCZKI
Wyobraźmy sobie taką sytuację: prezesi dwóch
spółek – lubelskiej spółki akcyjnej Vivako oraz,
dajmy na to, Dyzma Collection z Warszawy spotykają
się na V piętrze hotelu Victoria w Zawierciu.
Czyżby spotkanie sił „układu” lub grupy trzymającej
władzę? Być może. W wyniku tego spotkania
Vivako SA udzieliła pożyczki (w kwocie, która pozostaje
tajemnicą) Dyzma Collection Sp. z o.o. Przy
tym istotny jest fakt, że w dacie zawarcia umowy
pożyczki Vivako była wspólnikiem pożyczkobiorcy
– Dyzma Collection.
Abstrahując od rozliczenia „układu”, zastanówmy
się, jakie skutki prawne wywoła ta transakcja w zakresie
podatku od czynności cywilnoprawnych.
Z założenia podatek ten dotyczy głównie tak zwanego
„obrotu nieprofesjonalnego”, a więc dokonywanego
pomiędzy konsumentami, osobami
dokonującymi różnorodnych czynności prawnych
prywatnie, a nie w ramach prowadzonej działalności
gospodarczej. Jednakże przedsiębiorcy
również powinni pamiętać o regulacji zawartej
w Ustawie z 9 września 2000 r. o podatku od czynności
cywilnoprawnych (tekst jednolity Dz. U.
z 2007 r. nr 68 poz. 450), w zakresie reguł poboru
i odprowadzania podatku, na podstawie delegacji
art. 10 ust. 4 uzupełnionej Rozporządzeniem
Ministra Finansów z 18 grudnia 2006 r. w sprawie
szczegółowych zasad poboru podatku od czynności
cywilnoprawnych (Dz. U. nr 243, poz. 1764,
obowiązuje od 1 stycznia 2007 r.).
Przedmiot opodatkowania
W art. 1 ust. 1 cytowanej Ustawy określono, jakie
zdarzenia prawne podlegają opodatkowaniu podatkiem
od czynności cywilnoprawnych. Najliczniejszą
grupą zdarzeń prawnych, podlegających
podatkowi od czynności cywilnoprawnych (dalej
w skrócie: PCC), są umowy (kontrakty), zawierane
w ramach obrotu nieprofesjonalnego, który
nie podlega lub jest zwolniony z podatku VAT.
Wskazany przepis zawiera zamknięty katalog
czynności cywilnoprawnych, których dokonanie
jest opodatkowane przedmiotowym podatkiem.
To oznacza, że nie podlegają opodatkowaniu PCC
inne, niewymienione w art. 1 Ustawy, czynności.
Przy tym przepisy Ustawy nie zawierają własnych
defi nicji czynności cywilnoprawnych, posługując
się defi nicjami prawa cywilnego. We wszystkich
przypadkach są to umowy nazwane, a więc takie,
które zostały zdefi niowane w Kodeksie cywilnym
lub innej ustawie.
Ponadto Ustawa stanowi, że opodatkowaniu PCC
podlegają zmiany wskazanych umów, jeśli powodują
podwyższenie podstawy opodatkowania.
Na przykład: zmiana umowy pożyczki, która polega
na odroczeniu terminu spłaty nie podlega opodatkowaniu,
ale zmiana, zwiększająca kwotę pożyczki
ma wpływ na podstawę opodatkowania i dlatego
będzie podlegała odrębnemu opodatkowaniu.
Pamiętać należy również, że opodatkowaniu PCC
podlegają orzeczenia sądów, w tym także polu-
56 styczeń 2008
bownych oraz ugody, jeżeli wywołują one takie
same skutki prawne, jak czynności cywilnoprawne
wymienione w ustawie.
Zauważmy, że wśród wyliczonych w art. 1 ust. 1
czynności cywilnoprawnych podlegających opodatkowaniu
znajduje się między innymi interesująca
nas umowa pożyczki. Wynika z tego,
że umowa pożyczki, co do zasady, podlega opodatkowaniu
podatkiem PCC. Ale zwróćmy uwagę
również na inną czynność powodującą powstanie
obowiązku podatkowego – umowę spółki.
Zgodnie z powołaną regulacją opodatkowaniu
PCC podlega zawarcie umowy spółki osobowej,
tj. spółki cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej
oraz komandytowo-akcyjnej. W przypadku
spółek kapitałowych (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
i spółka akcyjna) opodatkowaniu
podlega zarówno zawarcie umowy, jak również
– w przypadku jednoosobowych spółek kapitałowych
– przyjęcie aktu założycielskiego.
Ciekawe jest również to, że ustawa wprowadza
własną defi nicję „zmiany umowy spółki”, która
odbiega od rozumienia tego pojęcia wykształconego
na gruncie Kodeksu spółek handlowych.
Za zmianę taką, w przypadku spółek kapitałowych
(a takimi są Vivako SA oraz Dyzma Collection Sp.
z o.o.), ustawa uważa czynności, takie jak: wniesienie
lub podwyższenie wniesionego do spółki
wkładu, którego wartość powoduje podwyższenie
kapitału zakładowego, pożyczkę udzieloną spółce
przez wspólnika (akcjonariusza) oraz dopłaty.
Ten zapis w istotny sposób modyfi kuje kwalifi kację
zawartej przez spółki Vivako i Dyzma Collection
umowy jako czynności cywilnoprawnej, podlegającej
opodatkowaniu podatkiem PCC. Umowa
pożyczki zawarta przez Vivako SA jako pożyczkodawcę,
będącego wspólnikiem pożyczkobiorcy
– Dyzma Collection Sp. z o.o. jest pożyczką udzieloną
spółce przez wspólnika i co za tym idzie opodatkowaną
tak, jak zmiana umowy spółki.
Zakres terytorialny
Istotne jest ustalenie zakresu terytorialnego obowiązywania
omawianej ustawy. Zasady podlegania
obowiązkowi podatkowemu w PCC w odniesieniu
do czynności cywilnoprawnych z zagranicą reguluje
art. 1 ust. 4 Ustawy o PCC. Na podstawie tego
artykułu należy przyjąć zasadę, że jeżeli rzecz lub
prawo znajduje się lub jest wykonywane w kraju,
to czynności (umowy) dotyczące tych rzeczy lub
praw będą podlegały podatkowi od czynności
cywilnoprawnych w każdym przypadku, gdy dana
czynność podlega opodatkowaniu, np. sprzedaż
samochodu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
będzie podlegała opodatkowaniu niezależnie
od miejsca zamieszkania stron umowy.
Jeżeli natomiast będąca przedmiotem umowy
rzecz lub prawo znajduje się lub jest wykonywane
za granicą, wówczas o powstaniu obowiązku
podatkowego decydują: miejsce dokonania czynności
cywilnoprawnej oraz miejsce zamieszkania
(siedziba) nabywcy. W takim przypadku czynność
prawna będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem
od czynności cywilnoprawnych, jeśli spełnione
zostaną (łącznie) dwa warunki: nabywca ma
miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium
RP i czynność została dokonana na terenie RP.
Na przykład sprzedaż samochodu znajdującego się
za granicą będzie podlegała podatkowi od czynności
cywilnoprawnych tylko wówczas, gdy nabywcą
(kupującym) będzie podmiot mający miejsce
zamieszkania lub siedzibę w Polsce i jednocześnie
umowa sprzedaży zostanie zawarta w Polsce.
Ustawa jednak przewiduje wyjątki od wskazanych
wyżej reguł ogólnych. To, co nas interesuje, to jak
już ustaliliśmy czynność prawna określana przez
ustawę jako „zmiana umowy spółki”. Właśnie
w tym przypadku, dla zakresu terytorialnego zastosowania
Ustawy o PCC, decydujące znaczenie
ma siedziba spółki (jeśli chodzi o spółki osobowe)
lub rzeczywisty ośrodek zarządzania spółki kapitałowej,
ewentualnie siedziba tej spółki, jeżeli
jej rzeczywisty ośrodek zarządzania nie znajduje
się na terytorium żadnego z państw członkowskich,
a jeżeli ośrodek ten znajduje się na terytorium
takiego państwa, gdy umowa spółki nie podlega
podatkowi kapitałowemu w tym państwie.
W takich przypadkach umowy spółki podlegają
opodatkowaniu PCC niezależnie od tego, gdzie
znajdują się rzeczy lub prawa majątkowe wnoszone
tytułem wkładu, dopłat czy też pożyczki.
Biorąc pod uwagę fakt, że wskazana w przykładzie
umowa pożyczki zawarta została pomiędzy spółkami
Vivako i Dyzma Collection mającymi swoje
siedziby w Polsce, nie może budzić wątpliwości,
że Ustawa o PCC znajdzie zastosowanie.
Obowiązek podatkowy, podstawa opodatkowania,
wysokość podatku,
Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania
czynności cywilnoprawnej i ciąży na spółce (tej,
w której dokonano zmiany umowy spółki), w tym
wypadku Dyzma Collection Sp. z o.o., co wynika
z art. 3 ust. 1 pkt. 1 oraz art. 4 pkt 9 Ustawy. Inaczej
jest w przypadku umowy pożyczki, w której
obowiązek podatkowy obciąża pożyczkobiorcę.
Podstawę opodatkowania określa art. 6 ust. 1
pkt 8 lit. d Ustawy, który stanowi, iż przy pożyczce
udzielonej spółce przez wspólnika podstawą
tą jest kwota lub wartość pożyczki, a stawka podatku
powinna być określona według art. 7 ust.
1 pkt 9 Ustawy jako stawka właściwa dla umowy
spółki w wysokości 0,5 proc. (a nie jako stawka
przewidziana dla umowy pożyczki – 2 proc.). Warto
pamiętać, że od podstawy opodatkowania odlicza
się kwoty pożyczek udzielonych spółce kapitałowej
przez wspólnika (akcjonariusza) oraz kwoty dopłat
w spółce kapitałowej, które były już opodatkowane
podatkiem od czynności cywilnoprawnych,
a następnie zostały przeznaczone na podwyższenie
kapitału zakładowego. Gdyby więc w przyszłości
Vivako SA i Dyzma Collection Sp. z o.o. postanowiły
dokonać konwersji udzielonej pożyczki na kapitał
zakładowy, to czynność ta nie wymagałaby ponownego
opodatkowania podatkiem PCC.