Pawilon 4, Stoisko 14 - Forum Branżowe

FORUM BRANŻOWE
PRAWO
UPADEK Z WYSOKOŚCI
Przed wieloma laty usłyszałem niewiarygodą
wręcz opowieść. Młody człowiek, stając przed
wojskową komisją lekarską, miał nadzieję że powołanie
do wojska będzie przynajmniej odroczone.
Tymczasem – jak mi opowiadał – został uznany
za zdolnego do służby wojskowej bez jakichkolwiek
ograniczeń. W pierwszej chwili byłem zaskoczony
jego rozżaleniem i zapytałem, dlaczego
to orzeczenie uważa za nieuzasadnione. Okazało
się, że zaledwie przed kilkoma miesiącami, pracując
na budowie, spadł z wysokości szóstego piętra
między tory kolejki i doznał jedynie ogólnego
potłuczenia, może jakichś nieznacznych obrażeń
wewnętrznych. Patrzyłem na niego z niedowierzaniem.
Pokazał mi dokumenty, które miał ze sobą,
m.in. protokół powypadkowy. Rzeczywiście miał
taki wypadek, przede mną zaś stał żywy, a do tego
cały, bez jakiegokolwiek śladu uszczerbku na zdrowiu.
A jednak się nie cieszył.
Konsekwencje
Gdyby skutkiem takiego wypadku była natychmiastowa
śmierć, albo poważne obrażenia i zgon
przed upływem sześciu miesięcy od zdarzenia,
mielibyśmy do czynienia z konsekwencjami w wielu
płaszczyznach.
Po pierwsze, pracodawca musi niezwłocznie zawiadomić
o każdym wypadku przy pracy właściwego
inspektora pracy, a o śmiertelnym jeszcze
prokuratora (art. 234 § 2 Kodeksu pracy).
Załóżmy, że był to montaż balkonu. Pracownik był
na nim i spadł nieszczęśliwie. Załóżmy, że niczym
nie został uderzony, ani nie oderwał się element
konstrukcji, na którym stał. Dlaczego więc spadł?
Na to pytanie powinna dać odpowiedź komisja
powołana do zbadania wypadku, a sporządzony
z jej prac protokół powinien zawierać ocenę przyczyny
zdarzenia. Mogło nią być niedopełnienie
obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa w pracy,
co obciążałoby pracodawcę.
Karna czy cywilna
Obowiązek taki wynika z przepisu art. 207 Kodeksu
pracy. W tej hipotetycznej sytuacji pracownik
musiałby być przeszkolony, jak posługiwać
się sprzętem asekuracyjnym, a ponadto
musiałaby go ubezpieczać druga osoba. Tak
stanowi w punkcie 29 załącznika Rozporządzenie
Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 28 maja
1996, w związku z przepisem art. 225 § 2 Kodeksu
pracy („Prace wykonywane na wysokości
powyżej 2 m w przypadkach, w których wymagane
jest zastosowanie środków ochrony indywidualnej
przed upadkiem z wysokości”). Jeśli
te warunki zostały przez pracodawcę spełnione
i nie było wobec niego innych zarzutów o zaniedbanie
obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa
w pracy, nie powinna grozić mu odpowiedzialność
karna ani cywilna.
Karna, bo nie ma winy, cywilna – bo na przedsiębiorcy
spoczywa obowiązek ubezpieczenia
60 styczeń 2008
pracownika od następstw wypadku przy pracy.
Kwestie z tym związane reguluje Ustawa z 30 października
2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu
wypadków przy pracy i chorób zawodowych
(Dz. U. nr 199, poz. 1673).
Wypadek przy pracy
Wszystkie okoliczności zdarzenia, które można zakwalifi
kować jako wypadek przy pracy, są podane
w art. 3 przytoczonej wyżej Ustawy. Jest ich bardzo
wiele. Bez względu na to, czy wypadek został
zawiniony przez pracodawcę czy nie, pracownik
ma zapewnione świadczenie z tytułu tego ubezpieczenia.
A jeśli poniósł śmierć, jego uprawnienia
dziedziczą spadkobiercy, jednak pod pewnymi
warunkami.
Tu wyłania się następna kwestia: rodzaje odszkodowania,
do którego mają prawo spadkobiercy.
Rodzaje świadczeń określa art. 6 przywołanej
Ustawy, a m.in. w ust. 1. pkt 5: „jednorazowe odszkodowanie”
– dla członków rodziny zmarłego
ubezpieczonego lub rencisty; pkt 8: „renta rodzinna”
– dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego
lub rencisty; pkt 9: „dodatek do renty rodzinnej”
– dla sieroty zupełnej. Dalej ustawa wymienia
warunki uzyskania poszczególnych rodzajów odszkodowania,
a nawet wysokość świadczeń. Dla
przykładu posłużymy się tylko jednym rodzajem:
„jednorazowego odszkodowania”.
W tej kwestii art. 13 w ust. 1 stanowi, że: „Członkom
rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek
wypadku przy pracy (...) przysługuje jednorazowe
odszkodowanie (...)” i w ust. 2 wymienia
się, kto – w rozumieniu ustawy – jest członkiem
rodziny i jakie musi spełniać warunki, by nabyć
prawo do świadczenia. I tak członkiem rodziny
jest małżonek, ale jeśli pozostawali w separacji,
nie przysługuje mu prawo do uzyskania jednorazowego
odszkodowania. Oprócz dzieci własnych
i drugiego małżonka, także wnuki przysposobione
i przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed
osiągnięciem pełnoletności, wreszcie rodzeństwo
i także dzieci będące w rodzinie zastępczej.
Wreszcie „rodzice, osoby przysposabiające, macocha
oraz ojczym, jeżeli w dniu śmierci ubezpieczonego
lub rencisty prowadzili z nim wspólne
gospodarstwo domowe lub jeżeli ubezpieczony
lub rencista bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał
się do ich utrzymania albo jeżeli ustalone zostało
wyrokiem lub ugodą sądową prawo do alimentów
z jego strony”. Krąg osób uprawnionych
jest więc bardzo szeroki, ale wysokość świadczenia
jest zróżnicowana. I temu jest poświęcony art.
14 Ustawy.
„Jeżeli do jednorazowego odszkodowania uprawniony
jest tylko jeden członek rodziny zmarłego
(...), przysługuje ono w wysokości: 18-krotnego
przeciętnego wynagrodzenia, gdy uprawnionymi
są małżonek lub dziecko”, ale dwukrotnie
mniej, gdy jest to inny członek rodziny. Jeżeli
do jednorazowego odszkodowania uprawnie-
ni są równocześnie małżonek i jedno lub więcej
dzieci - odszkodowanie przysługuje w wysokości
18-krotnego przeciętnego wynagrodzenia, zwiększonej
o 3,5-krotne przeciętne wynagrodzenie
na każde dziecko. W sytuacji, gdy uprawnionych
jest dwoje lub więcej dzieci odszkodowanie przysługuje
w wysokości 18-krotnego przeciętnego
wynagrodzenia, zwiększonej o 3,5-krotne przeciętne
wynagrodzenie na drugie i każde następne
dziecko.
Na zimne dmuchać
Nie będę dalej przytaczał pozostałych możliwości,
bo jest ich jeszcze wiele, a chcę zwrócić uwagę
na to, że w przypadku stwierdzenia niedopełnienia
przez pracodawcę obowiązku zapewnienia
bezpiecznych warunków pracy, każdy uprawniony
może domagać się od niego odszkodowania
w procesie cywilnym, niezależnie od otrzymanego
świadczenia z tytułu ubezpieczenia. Podstawę
do tego dają przepisy kodeksu cywilnego w Tytule
VI. Czyny niedozwolone.
Mianowicie art. 415 stanowi, że „Kto z winy
swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany
jest do jej naprawienia”. W związku z tym przepisem,
w naszym przypadku, podstawę do roszczenia
odszkodowawczego daje przepis art. 446.
Oto jego treść:
§ 1. Jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania
rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego,
zobowiązany do naprawienia szkody powinien
zwrócić koszty leczenia i pogrzebu temu,
kto je poniósł.
§ 2. Osoba, względem której ciążył na zmarłym
ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać
od zobowiązanego do naprawienia szkody renty
obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego
oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych
zmarłego przez czas prawdopodobnego
trwania obowiązku alimentacyjnego. Takiej samej
renty mogą żądać inne osoby bliskie, którym
zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków
utrzymania, jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają
tego zasady współżycia społecznego.
§ 3. Sąd może ponadto przyznać najbliższym
członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie,
jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne
pogorszenie ich sytuacji życiowej.
Warto zwrócić uwagę na dwa zapisy, w § 2 i 3,
dające zobowiązanemu do naprawienia szkody,
w naszym przykładzie pracodawcy, możliwość
obrony wobec roszczeń nadmiernych. Sąd bowiem
oceniając zasadność żądanej wysokości
renty, w odniesieniu do wysokości świadczenia
z tytułu ubezpieczenia, może się kierować także
zasadami współżycia społecznego, a w przypadku
odszkodowania dla najbliższych członków
rodziny, jego wysokość powinna odpowiadać
rzeczywistemu stopniowi pogorszenia się ich sytuacji
życiowej. Nie mniej, gdyby to hipotetyczne
zdarzenie miało miejsce, i to z winy pracodawcy,
jego skutki fi nansowe mogłyby stanowić dla
przedsiębiorstwa poważny problem.
Wojciech Brodnicki