Pawilon 4, Stoisko 14 - Forum Branżowe

PUSTKA UJĘTA W RAMY
Rozmowa z architektem Tomaszem Koniorem
Swoim projektem zagospodarowania
centrum
Katowic wywołał pan
istną burzę. Dlaczego
wybrał pan właśnie
to miasto?
Bo to jest moje miasto.
Wprawdzie pochodzę
z Żywca, a studiowałem
w Krakowie, ale jestem
tutaj już od 11 lat. I jako mieszkaniec tego miasta
odczuwałem brak miejsca, które działałoby w sposób
magnetyczny, koncentrowało mieszkańców.
Po studiach przez jakiś czas jeszcze pracowałem
w Krakowie, który jest, oczywiście, miejscem absolutnie
fascynującym. Katowice jednak mają o wiele
krótszą historię i jestem pewien, że dopiero
kształtują swoją tożsamość. Dopiero na przełomie
XIX i XX wieku z wsi stały się tętniącym życiem
miastem. Później, w okresie 20-lecia międzywojennego,
w wielu innych miejscach, dużo bardziej
znanych i o bogatszej historii, nie działo się
w architekturze tyle ciekawych rzeczy, co właśnie
w Katowicach. Chodzi mi przede wszystkim o modernizm
i funkcjonalizm.
Jednak w każdym przypadku życie miasta powinno
koncentrować się wokół centrum. Zaś obecnie
centrum miasta to po prostu pustka.
Ten projekt jest swego rodzaju manifestem...
Wyraziłem w projekcie swoją frustrację związaną
z tym, że w Katowicach w okresie powojennym
zatraciło się poczucie centrum miasta. Dziś brakuje
przestrzeni o silnym, śródmiejskim oddziaływaniu,
bogatej w atrakcyjne funkcje i ciekawe
treści. Centrum musi działać jak magnes. Musi
być tętniącym życiem miejskim sercem. Wierzę,
że witalność i bogactwo zostaną przywrócone
centrum Katowic!
Okolice Spodka i socmodernistyczne założenie
z aleją o pierwotnej nazwie Armii Czerwonej
to stosunkowo nowa część miasta. Charakterystyczna
w swej skali i wymowie dla minionej epoki.
Dziś życie weryfi kuje te rozwiązania. Miasto musi
być dla ludzi, a nie dla pocztówek. Najważniejsza
jest jego funkcjonalność i to, co oferuje ono człowiekowi.
W centrum wszystko jest ważne: kompozycja,
przestrzenie publiczne, wygodny transport,
miejsca do rekreacji. Ważna jest różnorodność
i harmonia. Ogromne znaczenie ma jakość przestrzeni
i architektury. I wreszcie to fenomenalne
nawarstwianie się epok i cywilizacji, tak silnie odczuwane
w historycznych miastach. W tej sytuacji
mamy to szczęście, że historia Katowic tworzy się
na naszych oczach.
Nasza koncepcja spotkała się jednak z ostrą krytyką.
Szczególnie starszych kolegów – tych, którzy
budowali to miasto...
Czy pańska propozycja nie narzuca zbyt
konkretnych rozwiązań?
Ona w istotny sposób zmienia skalę tej przestrzeni.
To człowiek ze swoimi potrzebami ma być
w niej podmiotem! Do projektu na potrzeby
konkursu dołączyliśmy grafi ki, które miały
wskazywać, jak ta przestrzeń może wyglądać.
Nie chodziło jednak w żadnym razie o szczegóły.
Charakter budynków wskażą poszczególni inwestorzy
i architekci. Ja tylko tworzę ramy. Jakby
taki blejtram, który będzie dopiero wypełniany
treścią. Wskazaliśmy gabaryty obiektów, funkcje,
skalę zabudowy i jej linię, przestrzenie publiczne.
Szczegóły, czyli to, jak te budynki będą ostatecznie
wyglądały, z jakiej materii będą stworzone,
to są kolejne kroki.
Nie korciło pana, by stać się twórcą miasta?
Chyba nie znalazł się jeszcze nikt, kto mógłby
wymyślić miasto do końca. Może Oskar Nimeyer
razem z Lucio Costą, gdy tworzyli Brasilię. W Polsce
tak planowano Nowe Tychy. Historia potwierdza
jednak słowa Arystotelesa, że miasto tworzą
ludzie różnego rodzaju. Ludzie tego samego rodzaju
nie stworzą miasta. Podstawą jest dobra urbanistyka,
lecz nieporozumieniem jest tworzenie
miasta poprzez defi niowanie go w szczegółach do
końca. Mówimy, jak to miasto powinno być zaplanowane,
żeby było dobre dla ludzi i miało ludzką
skalę. Trzeba zadbać o przestrzenie publiczne, infrastrukturę,
transport publiczny, skalę zabudowy,
funkcjonalną różnorodność. Tego wszystkiego nie
zrobi sam architekt.
Projekt nowej alei Korfantego w Katowicach.
FORUM BRANŻOWE
ZAPROSILIŚMY DO FORUM
Zajmuje się pan też „zwyczajnym” projektowaniem...
Lubię tworzyć budynki dla konkretnego użytkownika,
którego mogę poznać, dla którego mogę być
partnerem i znajdować rozwiązania dla jego potrzeb.
Natomiast tak się złożyło, że moja edukacja
i częste zwracanie się w kierunku obiektów historycznych
sprawiły, iż jestem kojarzony jako architekt,
który lubi projektować w zabytkowej tkance
współczesne obiekty. Jest to dla mnie niezwykle nobilitujące,
gdy słyszę takie opinie, ale też czuję ciężar
odpowiedzialności, ponieważ budowanie wśród
obiektów, które mają swoją historię i ogromną wartość,
wymaga wyczucia oraz dużej wrażliwości.
Który projekt pamięta pan najlepiej?
Każdy obiekt traktuję jako doświadczenie, pewien
etap na zawodowej drodze. Oczywiście,
pierwszy budynek był najbardziej radosnym
przeżyciem. To był dom dla mojego brata. Ważna
była szkoła na warszawskiej Białołęce, za którą
dostaliśmy najwięcej nagród. Ostatnia realizacja
to Centrum Nauki i Edukacji „Symfonia” przy Akademii
Muzycznej w Katowicach, z unikalną salą
koncertową. W tym momencie jest mi najbliższa.
Żyję jeszcze tym projektem, stworzył on przestrzeń
dla innej sztuki. Mam na świeżo w pamięci
złożoność problemów, które rozwiązywaliśmy
w miarę postępu prac budowlanych. Niedawno
odbył się koncert inauguracyjny. Monumentalna
II Symfonia Gustava Mahlera. Niesamowite przeżycie!
Projektowanie kończy się dla mnie dopiero
w momencie wzniesienia budynku. Tak było i tym
razem. Do ostatniej chwili dogrywaliśmy szczegóły.
Za każdym razem czuję się odpowiedzialny
za ostateczny efekt.
Dziękuję za rozmowę
Hanna Czerska
styczeń 2008 63