141-165 (4839 KB) - Wolfgang Wiegand
141-165 (4839 KB) - Wolfgang Wiegand
141-165 (4839 KB) - Wolfgang Wiegand
Sie wollen auch ein ePaper? Erhöhen Sie die Reichweite Ihrer Titel.
YUMPU macht aus Druck-PDFs automatisch weboptimierte ePaper, die Google liebt.
lichen Richter an ein Gericht höherer Instanz verlagert wird. Dann fehlt<br />
die örtliche Bindung, die das Ortsrecht zum ius commune in loco macht.<br />
Deshalb ist für den Richter höherer Instanz das ius municipale scriptum<br />
wie non scriptum gleichermaßen beweisbedürftig. Allenfalls das Provinzialrecht<br />
oder, wenn man an Deutschland denkt, das in einem Territorium<br />
geltende Landrecht hat für ihn den Charakter eines ius commune,<br />
wie ihn das ius locale für den iudex loci hat. Setzt man diesen Weg nach<br />
oben fort, so kommt man zur lex praescriptione und zum cap. licet Romanus<br />
in ihrer ursprünglichen Konstellation zurück. Für Papst und<br />
Kaiser ist jegliches nicht-universelle Recht nicht ius commune und deshalb,<br />
sei es aus dem Grunde der Spezialität, sei es als factum, beweisbedürftig<br />
60 .<br />
Damit verschieben sich auch noch innerhalb des Instanzenzuges die<br />
Grenzen des beweisbedürftigen und des ex officio anzuwendenden Rechts;<br />
ebenso wandelt sich der Begriff des ius commune ständig. Das nichtbeweisbedürftige<br />
Recht 61 ist also ein sich stets verändernder Komplex,<br />
der neben einem festen Kern vielfach und vielfältig veränderbare Teil-<br />
notoria, also die Differenzierung zwischen ex officio anzuwendendem und nicht-beweisbedürftigem<br />
Recht (s. oben N. 57), keine Rolle; zur Anwendungspflicht sofort im Text.<br />
90 ) S. dazu oben Kap. V/II. Inwieweit Papst und Kaiser freilich an diese Regeln gebunden<br />
waren, ist eine andere Frage.<br />
**) Gleiches gilt für das ius commune und das vom Richter ex officio anzuwendende<br />
Recht. In den Vorschriften, die die Rechtsanwendungspflicht des Richters regeln, findet<br />
dieser Befund in vollem Umfang Bestätigung, vgl. z. B. die Erläuterungen zum Institutionentitel<br />
„De officio iudicis" (I. 4.17), wo es im principium heißt: „In primis illud<br />
observare debet iudex, ne aliter iudicet, quam legibus aut constitutionibus aut moribus<br />
proditum est." Hierzu schreibt ANGELUS DE GAMBILIONIBUS (n. 7/8): „Quid si est una<br />
constitutio, sive unum statutum extravagans, quod non sit inclusum in volumine statutorum,<br />
... 1. cum prolatis .. . Bartolus .. . nota ergo quod sicut sententia lata contra<br />
ius scriptum . . . ita etiam lata contra consuetudinem, quia ista iudicantur a pari<br />
In contrarium videtur 1. 1 C. quae sit longa consuetudo ... quod comprobatur, quia<br />
non est eadetn ratio de iure et consuetudine, quia ius certum est ut 1. ornamentorum ...<br />
et consequenter non requiritur quod articuletur, vel probetur, vel ponatur. Ut ibi<br />
Bartolus. Sed consuetudo, cum consistât in facto, opus est, quod extrinsecus probetur<br />
Bartolus 1. de quibus ... Baldus § quod observari, Salicetus ... sed potest distingui ...<br />
aut consuetudo est notoria et tunc sententia lata contra earn est ipso iure nulla, sicut<br />
si contra legem scriptam lata esset.. .". Zu den entsprechenden Regelungen des kanonischen<br />
Rechts s. unten Kap. VII N. 20. Ähnliches gilt für die Regelungen über die<br />
Auswirkung auf die Urteile, also neben der lex cum prolatis, auf die immer wieder<br />
hingewiesen wurde, auch C. 7.64.2 (s. oben Kap. II N. 82). Dort heißt es bei CYNUS<br />
n. 3 : „Tertio quaeritur, si sententia lata sit contra ius consuetudinis, an valeat? Videtur<br />
quod non ut 1. de quibus. Dicit idem Jacobus de Ravanis, quod si feratur contra legem<br />
non valet, sed secus, si contra consuetudinem. Ratio, quia lex est certa, sed consuetudo<br />
est factum, quod prudentissimos fallit ... D. 22.6.2 (1. in omni)." Vgl. außerdem<br />
FRANCHUS, oben Kap. V/II.<br />
158