Pomniki minionej epoki w Legnicy - Geschichtswerkstatt Europa
Pomniki minionej epoki w Legnicy - Geschichtswerkstatt Europa
Pomniki minionej epoki w Legnicy - Geschichtswerkstatt Europa
Sie wollen auch ein ePaper? Erhöhen Sie die Reichweite Ihrer Titel.
YUMPU macht aus Druck-PDFs automatisch weboptimierte ePaper, die Google liebt.
10 ERZWUNGENE NACHBARSCHAFT... WyMUSZENI SĄSIEDZI... вынужденное соседство...<br />
drażliwym tematem. Po upadku systemu komunistycznego<br />
zmienił lub zmienia się sposób wzajemnego<br />
myślenia o Niemcach, Polakach i Rosjanach. Spróbowaliśmy<br />
mimo wszystko przenieść się kilkadziesiąt<br />
lat wstecz i na podstawie kilkunastu rozmów z polskimi<br />
i niemieckimi świadkami <strong>epoki</strong> poznać szczegóły<br />
tej powojennej koegzystencji. Bardzo chcieliśmy<br />
dotrzeć do tych warstw pamięci naszych rozmówców,<br />
które dotyczą bezpośrednio wydarzeń w powojennej<br />
<strong>Legnicy</strong> i okolicy oraz ich wpływu na wzajemne postrzeganie<br />
się „wymuszonych sąsiadów”. Pytaliśmy<br />
o czas przed wojną, o doświadczenia z czasów wojny,<br />
a przede wszystkim o późniejsze losy świadków <strong>epoki</strong>.<br />
Czy dzieliło ich aż tak wiele, jak chciała wmówić<br />
im to władza? Jak podsycano wzajemną niechęć lub<br />
utwierdzano we wzajemnej sympatii? Jak myślano<br />
o sobie przed, a jak po pierwszym spotkaniu? Katalog<br />
naszych pytań, obok pytań biograficznych, obejmował<br />
także takie aspekty jak tragiczne doświadczenia<br />
wojenne, traumę wymuszonych migracji, konfrontację<br />
z nową rzeczywistością, systemem ustrojowym,<br />
granicami, wspólne święta i protesty, życie codzienne<br />
z ludźmi, którzy znaleźli się w tym samym miejscu,<br />
choć woleliby prawdopodobnie być gdzie indziej.<br />
Zrezygnowaliśmy z ilościowej obróbki zdobytych<br />
informacji. Liczba przeprowadzonych przez nas wywiadów<br />
była zbyt mała na wyciąganie daleko idących<br />
wniosków, niemniej jednak pozwala zidentyfikować<br />
najważniejsze naszym zdaniem tendencje. Interesował<br />
nas głównie rozdźwięk w ocenie wydarzeń,<br />
a także efekt i zmiany zabiegów propagandowych na<br />
przestrzeni tych kilkunastu lat. Ramy czasowe projektu:<br />
od ostatnich lat wojny po rok 1962 nakreśliliśmy<br />
ze względu na znaczącą liczbę wciąż obecnych<br />
w mieście Niemców. Po roku 1962, czasie ostatnich<br />
dobrowolnych wyjazdów, Niemców zostanie już tylko<br />
garstka, dlatego skupiliśmy nasza uwagę na okresie,<br />
gdy przedwojennych mieszkańców miasta było więcej<br />
i byli oni demograficznie, społecznie i politycznie<br />
faktycznie istotni. Niemcy byli także obiektem manipulacji<br />
i propagandy w tamtym okresie. Raz stanowili<br />
przydatną siłę roboczą, raz znowu postrzegano<br />
ich jako wrogów narodu, faszystów i darmozjadów.<br />
Byliśmy przekonani, że nasi rozmówcy, jak to<br />
miało miejsce w przypadku wielu innych projektów<br />
badawczych, tendencyjnie podzielą społeczeństwo<br />
na „złą władzę” i „dobry lud”, czyli że doświadczenia<br />
ze zwykłym Kowalskim, Schmidtem lub Iwanem<br />
Iwanowiczem będą homogenicznie pozytywne.<br />
Ludzka gościnność, obawy o los najbliższych, trauma<br />
wymuszonych przesiedleń albo codzienna walka<br />
o chleb powszedni zdominują przekaz. Że opowieści<br />
będą w pewnym sensie podobne. Obraz „złej władzy”,<br />
„propagandy”, „politykowania” zostanie jednoznacznie<br />
określony i odsunięty od obrazu sąsiada zamieszkującego<br />
powojenną Legnicę. Rezultaty nie są<br />
tak jednoznaczne. Okazało się po części, że odgórne<br />
działania przynosiły efekty i mieszkańcy miejskiego<br />
organizmu ówczesnej Liegnitz/<strong>Legnicy</strong> wyraźnie widzieli<br />
granice, które oddzielały ich od drugiego człowieka<br />
innej narodowości.<br />
W niniejszej publikacji, w celu odpowiedzi na<br />
postawione pytania badawcze, postanowiono skupić<br />
się na następujących aspektach: historia legnickich<br />
Niemców, propaganda historyczna uprawiana w regionie,<br />
dzieje pomników i muzea radzieckiej <strong>Legnicy</strong>,<br />
znaczenie gazety jako środka propagandowego oraz<br />
doświadczenia z wyjazdu do Wuppertalu, gdzie znajduje<br />
się muzeum „Zbiory Legnickie”.<br />
Niemieccy respondenci winią za swój los głównie<br />
Polaków, co jest jednym z wniosków badawczych<br />
eseju o niemieckich mieszkańcach <strong>Legnicy</strong>. Esej ten<br />
ma znaczenie przede wszystkim ze względu na fakt,<br />
że opisuje różne fazy traktowania obywateli niemieckiej<br />
narodowości na przestrzeni lat 1945–62 oraz, co<br />
bardzo ważne, z różnych perspektyw: respondenci<br />
mieszkają dziś zarówno w byłym NRD, RFN, jak<br />
i w <strong>Legnicy</strong>.<br />
Tekst na temat zabiegów propagandowych stosowanych<br />
przez władze i ich wpływie na wzajemne<br />
postrzeganie się mieszkańców próbuje zidentyfikować<br />
ogólne tendencje i ich subiektywny odbiór. Podstawową<br />
trudność w badaniu propagandy legnickiej<br />
stanowił brak niemożliwej do uzyskania symetrii<br />
– z obiektywnych przyczyn nie byliśmy w stanie dotrzeć<br />
do radzieckich świadków <strong>epoki</strong>. Nasze „rosyjskie”<br />
źródła nie obejmują przekazu ustnego. Z tego<br />
względu zdecydowaliśmy się na analizę materiału<br />
graficznego, filmowego i spisanych w 1960 r. wspomnień<br />
rosyjskiego pułkownika.<br />
Nie dowiedzieliśmy się, jak wyglądało codzienne<br />
życie widziane oczami Rosjan. Esej powstały<br />
w wyniku spaceru po mieście i wizyty w prywatnym<br />
Muzeum Armii Radzieckiej w Uniejowicach uchyla<br />
jednak rąbka tajemnicy i pokazuje, m.in. na podstawie<br />
rozmowy z założycielem muzeum Michałem<br />
Sabadachem, jaki los mógł spotkać (a jaki spotkał)<br />
miejskie pomniki „byłej legnickiej <strong>epoki</strong>” 2 . Spośród<br />
trzech ówcześnie stojących w mieście znaczących<br />
pomników, znamienna jest ciągła obecność typowo<br />
propagandowego pomnika Wdzięczności dla Armii<br />
Czerwonej z roku 1951, stojącego po dziś dzień na<br />
Placu Słowiańskim. Na placu przed pomnikiem<br />
miały miejsce defilady, uroczystości, a także protesty<br />
i demonstracje sprzeciwu. Mimo burzliwej historii<br />
nie został jednak usunięty, obecnie wpisał się w obraz<br />
współczesnej <strong>Legnicy</strong> i jest akceptowany przez<br />
jej mieszkańców. Tekst reflektuje także znaczenie<br />
prywatnego muzeum w Uniejowicach i motywy, dla<br />
których ich właściciel zajmuje się pamiątkami po Rosjanach.<br />
2 Okres stacjonowania wojsk radzieckich w Polsce<br />
1945–1993
Change language