Pomniki minionej epoki w Legnicy - Geschichtswerkstatt Europa
Pomniki minionej epoki w Legnicy - Geschichtswerkstatt Europa
Pomniki minionej epoki w Legnicy - Geschichtswerkstatt Europa
Sie wollen auch ein ePaper? Erhöhen Sie die Reichweite Ihrer Titel.
YUMPU macht aus Druck-PDFs automatisch weboptimierte ePaper, die Google liebt.
Liegnitz/Legnica i jej Niemcy od roku 1945<br />
nąć”. Ciekawe jest również to, jak widział on skomplikowane<br />
relacje polsko-rosyjskie w mieście, które<br />
od dawna znajdowały się w ślepym zaułku: „W tym<br />
podzielonym mieście Rosjanin decydował, co i jak.<br />
Rosjanie mieli wodociągi i elektrownię. Polak musiał<br />
pytać Rosjan, gdy chciał wody. Gdy Polak chciał<br />
gdzieś pracować, musiał uzyskać zgodę Rosjan. Dlatego<br />
miasto nie czyniło postępów, [tak było] aż do<br />
1991 roku.” Już w 1945 roku, jak zauważył Hönig,<br />
sytuacja była dla polskiej ludności trudna, bo czerwonoarmiejcy<br />
zdemontowali niemieckie przedsiębiorstwa.<br />
To, czego nie można było zabrać, zostało<br />
bezsensownie zniszczone. W odniesieniu do relacji<br />
polsko-rosyjskich wymownie stwierdza: „Rosyjska<br />
administracja wojskowa nie współpracowała z administracją<br />
polską” 51 .<br />
Reasumując, można powiedzieć, że wojskowa<br />
administracja radziecka wymagała całkowitego<br />
podporządkowania administracji polskiej 52 . Jednocześnie<br />
pozostała w mieście ludność niemiecka stała<br />
się mniejszością narodową o ograniczonych prawach.<br />
Ślady przypominające o niemieckiej przeszłości<br />
miasta od roku 1945 były stopniowo usuwane.<br />
Świadczą o tym m.in. następujące fakty:<br />
1. Język niemiecki stopniowo znikał z życia codziennego<br />
mieszkańców i jako język miasta. Nazwy<br />
ulic i nazwy zakładów zostały całkowicie<br />
zastąpione nazwami w języku polskim. Nawet<br />
niemieckie imiona znalazły swoje polskie odpowiedniki.<br />
Jedynie ogłoszenia administracji<br />
polskiej, kierowane bezpośrednio do ludności<br />
niemieckiej, formułowano po niemiecku. Z kolei<br />
ogłoszenie zajętego przez Rosjan domu obwieszczano<br />
w języku rosyjskim.<br />
2. Wraz z końcem II wojny światowej oficjalnym<br />
środkiem płatniczym stał się polski złoty. Aby<br />
zapłacić za artykuły pierwszej potrzeby, Niemcy<br />
musieli zdobyć złotówki albo towary, które<br />
wymieniali na pieniądze na czarnym rynku.<br />
Jedynie niewielu dostawało za swoją pracę nie<br />
żywność, a wypłatę w złotówkach.<br />
3. Część ludności, ze względów bezpieczeństwa,<br />
została przeniesiona do dzielnicy w centrum<br />
miasta, mającej charakter getta. Poza tym Niemcy<br />
od 1945 r. musieli nosić na ramieniu białe<br />
opaski, aby od razu można było rozpoznać ich<br />
narodową przynależność.<br />
4. Przejmowano niemieckie domy i mieszkania.<br />
Gdy zaistniało u Rosjan lub Polaków zapotrzebowanie<br />
na siłę roboczą, do pracy zazwyczaj oddelegowywano<br />
Niemców. Jako wynagrodzenie<br />
otrzymywali wypłatę lub żywność.<br />
5. Stare pomniki, jak np. ten „Starego Fryca”, usuwano.<br />
Wiele książek zostało bezmyślnie znisz-<br />
51 Hönig 2009: 113<br />
52 Gretschel 2007: 77<br />
27<br />
czonych podczas plądrowania domów. W efekcie,<br />
niemiecka kultura z biegiem czasu prawie<br />
zanikła.<br />
Jeśli zapytać o cele realizowane przez nową władzę<br />
komunistyczną w kontekście niemieckiej polityki<br />
ludnościowej, można stwierdzić, że celem było:<br />
– wykorzystanie istniejącej siły roboczej<br />
– przekonanie Niemców do nowego systemu poprzez<br />
przyznanie im praw mniejszości w celu<br />
zapobieżenia masowym wyjazdom (cel krótkoterminowy)<br />
– legitymacja obecności ludności polskiej „w byłym<br />
kraju Piastów”<br />
– wzmocnienie mitu zwycięzcy i pokonanego<br />
– stworzenie państwa etnicznie homogenicznego<br />
Polskiej Republiki Ludowej, gdzie inne narodowości<br />
powinny przyjąć polskie obywatelstwo<br />
(cel długoterminowy)<br />
Powojenna propaganda komunistyczna w <strong>Legnicy</strong><br />
dotyczyła w szczególności polityki narodowościowej<br />
względem Niemców. Z kolei Niemcy<br />
o pogorszenie swojej sytuacji życiowej zaczęli obwiniać<br />
wyłącznie Polaków, zrzucać na nich całą<br />
odpowiedzialność za swoje nieszczęście. Zmiany,<br />
z jakimi przyszło uporać się każdej niemieckiej rodzinie,<br />
szczególnie dotkliwe okazały się dla osób<br />
starszych, m.in. z powodu bariery językowej. Coraz<br />
częściej myślano o wyjeździe. Niemniej jednak już<br />
pod koniec konferencji poczdamskiej po stronie radzieckiej,<br />
a od 1948 r. również po stronie polskiej,<br />
można było zauważyć pewne zmiany w stosunku<br />
do ludności niemieckiej. Podczas gdy wcześniej,<br />
bezpośrednio z powodu wydarzeń wojennych i długotrwałego<br />
niedostatku wśród Polaków i Rosjan,<br />
bezwzględnie wyzyskiwano ludność niemiecką, tak<br />
później doceniono jej zalety jako wykwalifikowanej<br />
siły roboczej. Bez Niemców wielu zakładom groziłby<br />
upadek. Ponieważ Rosjanie jako pierwsi zdali sobie<br />
z tego sprawę, to oni otoczyli Niemców opieką, przydzielili<br />
im dodatkowe racje żywieniowe i zapewnili<br />
lepsze traktowanie. Dla Niemców z kolei był to rodzaj<br />
wspólnoty służącej określonemu celowi. Nawet<br />
jeśli ich sytuacja stopniowo się poprawiała, próbowali<br />
w pewnych sytuacjach, np. przy rozliczeniach<br />
w opłacie za prąd 53 , wydobyć dla siebie dodatkowe<br />
korzyści. Jednak ich życzenie traktowania na równi<br />
z obywatelami polskimi nie zostało zrealizowane<br />
przez władzę polską. Dlatego wielu Niemców, którzy<br />
wcześniej mieli jeszcze nadzieję na zmianę na lepsze,<br />
ostatecznie pogodziło się z myślą o opuszczeniu<br />
miasta.<br />
53 Gretschel podaje przykład, gdy podczas szacowania<br />
zużycia energii elektrycznej Niemcy zamieniali żarówki na<br />
te o mniejszym zużyciu. Po wyjściu urzędników z powrotem<br />
wkręcano stare żarówki.
Change language