aprıl 2012 - tojdac.org

The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication - TOJDAC April 2012 Volume 2 Issue 2
James Monaco, “Görüntüler, sesler ve metinler bir kez sayısalla!tırıldı"ında, her !ey
olanaklıdır. #leti!im aracımızın bizim için yapmasını istediklerimiz ile bunların i!leyi!lerinin
kapasitesi arasındaki mücadele sona ermi!tir” yorumuyla dijital sinemanın sınırsızlı"ını dile
getirmi!tir.(Monaco,2010:512) Monaco’nun da vurguladı"ı sınırsızlık, sinemanın somut
yapım-üretim ko!ullarını kökten de"i!tirmi!, sinemanın nesnesi olan görüntüyü elde etme
ko!ulları da tamamen de"i!mi!tir. Pelikül döneminde, var olan gerçekli"in yeniden sunumu
söz konusu iken, dijital dönemde bu zorunluluk ortadan kalkmı! ve bilgisayarlar aracılı"ıyla
tamamen yeni bir gerçeklik üretilmi!tir. Bu hem sinemadaki anlatı türlerinin farklıla!masına
yol açmı!, hem de yepyeni anlatım biçimlerinin ortaya çıkmasına neden olmu!tur. Bu yeni
anlatılar ve anlatım biçimleri kar!ısında seyirci !üphesiz konum de"i!tirmi!, bu da dijital
sinema ve seyir kültürünün yeniden ele alınması ihtiyacını do"urmu!tur
3.1. Dijital Sinemada Sinema-Seyir Kültürü ve Seyircinin Konumu
Dijital sinemanın temel süreçleri ele alınırken bu sürecin son a!amasının dijital gösterim
oldu"undan söz edilmi!ti. Dijital gösterim, daha önceki geleneksel üretim biçiminin aksine
seyirciyi çok daha fazla merkezine koyan ve onun beklentilerine göre kendi dinamiklerini
yenileyen bir a!ama olarak olanaklarını gün geçtikçe arttırmaktadır. Bir önceki bölümde de
söz edildi"i gibi anlatım biçiminin de"i!mi! olması, anlatılan taraf olan seyircinin konumu ve
sinema-seyirci ili!kisinin de"i!imini de beraberinde de getirmi!tir hiç ku!kusuz. Dijital
olanaklar, seyircisine kazandırdı"ı seyir deneyimleri olan televizyon, video gibi teknolojilerde
gözlemlenebilir sonuçlar vermesine kar!ın, bu sonuçların en somut de"erlendirilebilece"i
teknolojiler üç boyutlu sinema ve interaktif seyir teknolojileridir.
Dijital olanaklarla sinema filmlerinin televizyon kanalları ya da video aracılı"ıyla izlenmesi,
sonuçlarının teknolojik ba"lamdan çok, toplumsal ba"lamla ili!kilendirilmesi gereken
olgulardır. Aynı zamanda seyir kültüründeki ilk önemli kırılma olarak da ele alınabilecek
televizyon ve video, seyirciye sinema filmini sinema salonu dı!ında izleme olana"ı yaratmı!
olması anlamında dikkatle ele alınmalıdır. Çünkü bu, toplu seyir kültürünün kırılması
anlamına da gelmektedir. Böylece seyirci kendi tasarrufu altında diledi"i filmi, diledi"i
ki!ilerle izleme !ansı yakalamı! olur. Üstelik televizyondan ya da videodan izledi"i filmi
sinema salonu !artlarında izlemiyor olması, sinema salonunun ona vaad etti"i ritüellerden ya
da zorunlu kıldı"ı “seyir adabı”ndan da diledi"i gibi feragat etme sonucunu do"urur. Bu
Jarvie‘ye göre seyircinin törensel olandan-gayri-resmi olana geçi!ini simgeler. Çünkü sinema
salonunun yo"un duygular yaratan törensel havası yerine, evin gayri resmi havası söz
konusudur ve seyir biçiminin kendisi de sinemanın törensel alı!kanlıklarından son derece
farklıdır: Her !ey bir parma"ımızın dü"meye basması ile ba!lar ve son bulur!(Jarvie,1993: 24)
Böylece pelikül dönemi sinema seyir kültüründe sözü edilen “kaçı! alanı” olma özelli"inin
burada ortadan kalktı"ı görülür. Çünkü bireyin kendisini teslim etti"i bir ritüelden daha çok,
kendi seyir kurallarını, yalnız ya da birlikte izledi"i seyirci çevresini belirledi"i bir biçim söz
konusudur ve bu nedenle kaçı! alanı olma özelli"i ortadan kaybolur. Yani seyircinin pasif
konumu de"i!mi!, daha aktif bir seyirci gündeme gelmi!tir.
Bununla birlikte önceki bölümde sözü edilen özde!le!me, katharsis ve haz alma kavramlarının
da seyir deneyimi açısından biçim de"i!tirdi"i iddia edilebilir. Çünkü Aristotales ve
Erdo"an’ın özde!le!me ve katharsis kavramlarını ele alırken, seyir mekânının öneminden söz
edilmi!ti. Sinema salonları sahip oldu"u görüntü ve ses teknolojileri anlamında bu
deneyiminin ya!anması için gerekli mekânsal düzenlemeyi fazlasıyla içeriyorken, evde bir
monitör aracılı"ıyla izlenilen sinema filminin ve bu anlamda ev içi mekânın böyle bir
potansiyele sahip olmadı"ı ortadadır. Her ne kadar artık DVD ve ev sinema sistemlerinde
yapılan yeniliklerin göz boyayıcı özelliklere sahip oldu"u hesaba katılsa bile, bütün bunların
sinema salonlarını “aratmamak” kaygısı ile düzenlendi"i ve bu anlamda sinemadaki seyir
deneyimi ile kıyaslanamayaca"ı dü!ünülmektedir. Dolayısıyla tüm bu ko!ullar içerisinde
televizyon, video ya da DVD teknolojilerinin seyir sürecinde, seyirciye sinema salonunun
vaat etti"i hazları ne ölçüde sundu"u bir !üphe konusudur.
Copyright © The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication 69