aprıl 2012 - tojdac.org

The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication - TOJDAC April 2012 Volume 2 Issue 2
Teknolojik olanakların etkisiyle her geçen gün yenilenen sinemanın üretim, da!ıtım ve
gösterim olanakları; ister istemez sinema seyir kültürü ve seyircinin konumunda de!i"iklikler
yaratmaktadır. Sinemanın geleneksel üretim formu olan pelikül döneminde hâkim seyir
kültürü sinema salonlarındaki toplu seyir kültürüdür. Bu seyir biçimde seyirci, içerideki
toplulu!un bir parçası olarak seyir deneyimini gerçekle"tirir ve bu deneyim ki"isel olmaktan
çok toplumsaldır. Sinema salonunun her sınıftan insanların bir araya geldi!i bir mekân oldu!u
gerçe!i de göz önüne alındı!ında bu toplumsalla"manın boyutlarının zenginli!i daha da
anla"ılır olacaktır. Bu üretim tarzının bir di!er özelli!i sinema seyir sürecinin önemli
ö!elerinden olan özde"le"me ve haz alma duygularının ya"anmasına fazlasıyla olanak
tanımasıdır.
Dijitalle"me süreci ile birlikte gündeme gelen televizyon, video gibi teknolojiler yoluyla seyir
kültüründeki ilk önemli kırılma gerçekle"mi" ve toplu seyir biçimine alternatif bir seyir biçimi
geli"mi"tir. Seyirci evine kapanmı", sinema filmlerini televizyon ya da videodan izler
olmu"tur. Bu da sinema-seyir ili"kisinin toplumsal yönünün de!i"mesine neden olmu" ve
seyircinin ki"isel tasarrufları ön plana çıkmı"tır. Sinema seyir süreci artık toplumsal beklenti
ve tepkilerle "ekillenen bir süreç de!il, tamamen ki"isel beklentiler üzerinden "ekillenen bir
süreç haline gelmi"tir. Bu da “seyirci” kavramının, sinema salonunun kalabalı!ının içinde,
kendisini o dünyanın ritüellerine adamı" herhangi biri olarak de!il, evinde uzaktan
kumandasıyla filmini izleyen ve film üzerindeki seyir tasarrufunu bir dü!meye basmak
suretiyle elinde bulunduran bir olgu olarak da ele alınmasını zorunlu kılmı"tır. Sinema-seyir
ili"kisi ve seyircinin konumundaki ilk önemli de!i"im burada görülmektedir. 3 boyutlu
sinema teknolojileri ise görsel ve i"itsel anlamda seyircisine son derece zengin bir seyir
deneyimi sunmasına ra!men; seyirci tepkileri film yapım a"amasında hesap edilmekte ve
beklenen tepkiler do!rultusunda film "ekillenmektedir. Bu nedenle üç boyutlu sinema
deneyiminin sinema-seyir kültüründeki yerinin ve seyircinin konumunun, çe"itli
yorumlamalara açık oldu!u dü"ünülmektedir.
Dijitalle"me ba!lamında son olarak ele alınan interaktif sinema teknolojileri ise, seyircisine
ilk kez “özne” olma "ansı tanıyan bir biçim olarak dikkat çekmektedir. #nteraktif sinemada,
kar"ılıklı etkile"im mantı!ından hareketle anlatı, seyircinin tercihlerine göre belirlendi!i için
seyirci filmi belirleyen önemli öznelerden biri olarak görülmektedir. Ancak sözü edilen bu
tercihler yönetmen ve film yapım ekibi tarafından belirlendi!i için seyirci gerçekten anlatıya
“diledi!i gibi” yön vermeyip, kendisi için tanımlanmı" özne rollerinden birini oynamaktadır.
Daha çok bilgisayar ve video oyunları alanında üretimi yapılan interaktif teknolojilerde
seyircinin gerçekten özne olup olmadı!ı tartı"maya açık bir alan iken; interaktif sinema seyir
deneyiminin oldukça ki"isel bir niteli!i oldu!u ve bu anlamda sinema-seyir kültüründe önemli
bir de!i"im yaratma potansiyeli oldu!u ortadadır. Sinema-seyir kültürü ve seyircinin de!i"en
konumuna dair bu çalı"mada de!inilen bütün noktalara ek olarak; unutulmaması gereken,
sinemanın bir teknolojiden çok bir sanat alanı oldu!u ve seyir deneyimlerinin de bu sanatın
kendisine has pratiklerini içermedi!i sürece ancak birer teknolojik deneyimden ibaret olarak
kalaca!ı gerçe!idir.
KAYNAKLAR
Benjamin, W.(1992). Pasajlar, (Çev.Ahmet Cemal). #stanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Buyan, B.(2006) “Digital Sinema: “Sayısal mı, Pelikül mü”. Yeni #leti"im Ortamları ve
Etkile"im Uluslar arası Konferansı Bildiri Kitabı, 57-62.
Erdo!an, N.(1996). “Sinema ve Psikanaliz”, Toplum ve Bilim, Sayı 70: 241-250.
Geray, H.(1994). Yeni #leti"im Teknolojileri, Ankara: Kılıçaslan Matbaacılık.
Jarvie, I.C.(1993), “Sosyal Bir Kurum Olarak Sinemaya Gitmek”. 25. Kare, Sayı 5: 22-25.
Jeancolas, J. P.(2004). ‘Sinema Salonunun Do!u"u ve Geli"imi’. N. Türko!lu, M. Öztürk ve
G. Aymaz (der.). Kentte Sinema Sinemada Kent. #stanbul: Yenihayat Yayıncılık.
Kılıç, L.(2008). Foto!rafın ve Sinemanın Toplumsal Tarihi, Ankara: Dost Yayınevi.
Kırel S.(2010). Kültürel Çalı"malar ve Sinema. #stanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
Copyright © The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication 72