aprıl 2012 - tojdac.org

The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication - TOJDAC April 2012 Volume 2 Issue 2
Dijital teknolojinin getirmi! oldu"u bir di"er seyir deneyimi olan 3 boyutlu sinema ve
interaktif sinema ise televizyon ve videoya göre çok daha farklı bir yerde durmaktadır. Üç
boyutlu sinema deneyimi fiziksel bir mekân olarak sinema salonunu ortadan kaldırma
potansiyeline sahip, sadece seyir deneyiminin ön plana çıktı"ı ve bu anlamda tüm görsel ve
i!itsel olanakların bu deneyimi besledi"i bir teknik olarak kar!ımıza çıkmaktadır.
(Kırel,2010:112) Üç boyutlu sinema deneyimi özde!le!me, katharsis ve haz alma kavramları
ba"lamında kendisinden önceki teknolojilere göre, seyirci üzerinde en fazla etkiyi yaratma
potansiyeline sahiptir. Bunun en önemli nedeni hiç ku!kusuz sinema filminin ele aldı"ı
gerçekli"in tekni"in olana"ıyla üçüncü boyutuyla ele alınması ve görsel olarak seyircinin
kendisini görsel olarak film gerçekli"inin içerisinde hissetmesinin kapılarının büyük ölçüde
açılmı! olmasıdır. Bu da özde!le!meye olanak sa"laması açısından önemli bir potansiyel olup,
sinemaya gitme arzusuna büyük ölçüde yön verdi"i dü!ünülmektedir.
Ancak seyircinin konumu açısından üç boyutlu sinema deneyimi ele alındı"ında ortaya
tartı!maya açık bir sorun çıkmaktadır. Çünkü bir yandan sahip oldu"u görsel ve i!itsel
olanaklarla seyircide sinema salonuna gitmek ve “orada olmak” arzusu yaratırken, di"er
yandan ya!attı"ı seyir deneyim anlamında seyirciyi o mekândan soyutlar, film izledi"i
topluluktan ayrı!tırır ve yalnızla!tırır. (Kırel,2010:112) Nihayetinde üç boyutlu teknoloji bize
film evreninin içindeymi!iz gibi bir haz yarattı"ı halde, o hazzı yalnız ya!arız. O evrende
yanımızdaki koltukta oturan seyirci yoktur, bu kez kalabalı"ımızı olu!turanlar film evreninin
içindeki karakterler ve oradaki atmosferdir. Bu nedenle seyircinin geleneksel konumunun
de"i!ti"i iddia edilebilir.
Üç boyutlu teknolojinin seyirci açısından ele alınması gereken bir di"er özelli"i, filmin henüz
yapım a!amasında iken seyircinin verece"i tepkilerin hesaplanarak gerçekle!tirilmi! olması,
bu ba"lamda seyircinin tepkilerinin de biçimlendirilmi! olmasıyla ilgilidir. Kırel, “3 boyutlu
sinemanın anlatısının en önemli noktasını, seyircisinin üzerinde olu!turacak olası aldanımcı
etkinin bilinçli bir biçimde hesaplanması olu!turur” (Kırel,2010:112) cümlesiyle bu konuda
önemli bir uyarıda bulunmu!tur. Bu durumda seyircinin filme ili!kin verece"i tepkinin
hesaplanmı! olması, sinema salonunun giri!inde ba!tan teslim olmu! biçimde kendisi için
tasarlanmı! özel gözlü"ünü alması ve seyrini bu gözlükle gerçekle!tiriyor olması; onun için
öngörülmü! “görme biçimi”ne de riayet etmesi anlamına gelir ki bu da sinema-seyir ili!kisi ve
seyircinin konumu açısından tartı!malı bir durumdur.
Dijital sinema teknolojileri ve getirdi"i seyir biçimi anlamında de"inilecek en son ba!lık
interaktif sinema teknolojileridir. Yeni medya teknolojilerinin temel kavramlarından biri olan
interaktivite kavramı, interaktif sinema ba"lamında, seyirci ve seyredilen filmin kar!ılıklı bir
ili!ki içinde olması, bu ili!kinin birbirlerini etkileme olana"ına !ans tanıyacak !ekilde
yapılandırılması anlamına gelmektedir. Sinemanın di"er üretim biçimlerinde de seyirci ve
film arasında bir ili!ki olmasına kar!ın, interaktif sinema, bu ili!kinin kar!ılıklı olması
amacıyla ortaya çıkan bir teknoloji olması bakımından dikkat çekicidir.
#nteraktif sinemanın temel iddiası !udur: Sinema filmi, bir etkile!im nesnesidir. Yönetmen
film aracılı"ıyla seyirciyle ili!ki kurar, seyirci de filmi yorumlar ve tepkisini yine filme
yansıtarak aynı biçimde yönetmenle ili!ki kurar. Yani bir anlamda film, yönetmen ve seyirci
tarafından ortakla!a yaratılmı! olur.(Ö"üt,2004:63)
#nteraktif sinemaya ili!kin verilebilecek ilk örnek 1967 yılında Çek yönetmen Raduz Cincera
tarafından gerçekle!tirilen Kinoautomat enstalasyonudur. Bu enstalasyonda sinema salonunda
özel olarak hazırlanan 127 koltu"un her birinde özel bir kumanda üzerinde iki adet dü"me
bulunmaktadır. Biri ye!il di"eri kırmızı renk olan bu dü"melerin her biri filme ayrı bir yön
vermesi amacıyla konmu!tur. Seyircilere izletilen her sahnenin sonunda yönetmen ya da
belirlenmi! biri sahneye çıkıp, filmin ana karakteri olan Bay Novak’ın ne yapaca"ına ili!kin
iki seçenek sunmu! ve seyircilerden bu iki seçenekten birini seçmesini istemi!tir. Seyirciler
Copyright © The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication 70