NİSAN - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009 Sayı 46 Fiyatı 3 € 40 Azınlıkça

Evren Dedeevrendede@gmail.comBatı Trakya’da 150’likler -IΙISabık Bursa ValisiGümülcineli İsmail HakkıYüzellilikler listesinde 25’inci sırada yer alanGümülcineli İsmail Hakkı, Arnavut kökenli olup1879’da Gümülcine’de doğmuştur. 1 Hukuk eğitiminiİstanbul’da tamamladı. II. Meşrutiyet’in ilânındansonra İttihat ve Terakki’den Gümülcine milletvekiliolarak Osmanlı Meclis-i Mebusanı’naseçildi. Bir süre sonra İttihat ve TerakkiFırkası’ndan ayrılıp 1910’daAhali Fırkası’nın kurucuları arasındayer aldı. Fırkanın kendini feshetmesindensonra Hürriyet ve İtilâfFırkası’nın kurucuları arasında yeraldı. Hürriyet ve İtilaf Partisi içerisindeRıza Tevfik ve Rıza Nur ileihtilafa düştü. Babıâli Baskını’ndansonra İttihat ve Terakki’nin kendi karşıtlarınıyurtdışına göndermesi üzerineRomanya’ya gitti. 2 Mondros AteşkesAntlaşması’ndan sonra İstanbul’ageri döndü. Mustafa Sabri Efendi veZeynelabidin, Gümülcineli İsmail’i Damat Ferit Paşakabinesinde istemeyince Bursa’ya vali olarak atandı.Gümülcineli İsmail Hakkı, 1919’da kurulan Sulh veSelameti İslamiye fırkasının da (partisinin) kurucularıarasındadır.Bursa’da Hürriyet ve İtilaf Fırkası’ndaki hiziplerdenVasfi Hoca ve Sabri Hocanın da yer aldığı hocalarkanadını destekleyince partideki diğer kanatGümülcineli’yi dışlamıştır. Bursa’da durduğu dönemde,ne hükümet, ne kendi partisi, ne de ulusal mücadeletaraftarları tarafından istenmeyen Gümülcineli,29 Temmuz 1919’da Bursa valiliğinden ayrılarakmemleketi olan Gümülcine’ye gelmiş ve Cemaati İslamiyereisliği yapmıştır. Yunan ordusunun İzmir’e çıkmasınınardından İstanbul’a dönmüş, Divan-ı Harptarafından tutuklanmış, Damat Ferit ile ŞeyhülislamMustafa Sabri Efendinin arası açılınca salıverilmiştir.Osmanlı’nın I. Dünya Savaşı’ndaki yenilgisinin teksorumlusunun İttihat ve Terakki olduğu tezini çıkışnoktası kabul eden Gümülcineli İsmail Anadolu’dayürütülen millî mücadeleye destek vermek üzere toplananmillî kongreye karşı çıkmış ve katılmamıştır. 3Gümülcineli İsmail Ankara hükümetinin kazandığızaferden sonra İngilizlere sığınmıştır. Malta’yagitmekte olan “Egypt” vapuru ile İstanbul’dan ayrılanGümülcineli, Dedeağaç (Alexandroupoli) limanındavapurdan inmiştir. Buradanbir süreliğine Romanya’ya geçmiş veKöstence’de kalmıştır. Daha sonratekrar Yunanistan’a gelmiştir.Gümülcineli İsmail Batı Trakya’yageldiğinde Gümülcine’ye (Komotini)yerleşti. Batı Trakya’da gazete çıkarmakiçin uğraş veren 150’liklerdendir.Anadolu kökenli Rum Muhacir cemiyetleriyletemasa geçerek teşkilatkurmak ve gazete çıkarmak amacıylapara istemiştir. 4 Bu sırada Yunan hükümetinden25 bin drahmi yardımaldığı da söylenmiştir. 5Bir başka rivayette de ŞeyhülislamMustafa Sabri Efendi ile birlikte, Osmanlı Devleti’nin36’ncı ve son padişahı Sultan Vahdettin’le görüşmekve halifelik taraftarı bir gazete çıkarmak için para talepetmek amacıyla San Remo’ya gitmişlerdir. SultanVahdettin’den gazete çıkarmak amacıyla 2 bin sterlinalan Gümülcineli İsmail, Vahdettin’e çıkarmayıdüşündükleri gazetenin adını bile söylemiştir. İntakıHak olarak belirtilen bu gazetenin adını Mustafa SabriEfendi koymuştur. Paris’te yayınlanacağı bildirilengazete için alınan 2 bin sterlini Gümülcineli İsmail’inLondra barlarında yediği aktarılır. 6Batı Trakya, Paris ve Marsilya arasında gidip gelenGümülcineli İsmail, tekrar 1930’da Fransız pasaportuile Gümülcine’ye gelmiştir. Seçimlerde Cemaat-iİslâmiye başkanlığına getirilmek üzere Gümülcine’yegeldiği belirtilmekle birlikte, Batı Trakya’da idarî yönetiminFransa’da olduğu dönemde halktan topladığıyardımların büyük kısmını zimmetine geçirdiği iddiasıylabölge insanının kendisine Cemaat-ı İslâmiye baş-32 Azınlıkça