GAZİANTEP ZEUGMA MOZAİK MÜZESİ

üyükçe, yuvarlak bir yüz, biçimli, hafifçe aralanmış
dudaklar, üzülmüşcesine kıvrılıp aşağıya
sarkan kaşlar ve kaşların altında bizim görmediğimiz
bir yerlere dalmış gitmiş kederli
gözler... Ve bir de kıvır kıvır aşağıya sarkan
saçlar. Ama iyice bakınca onların saç kıvrımları değil de kıvır
kıvır yılanlardan oluşan bir küme olduğunu görüyorsunuz.
Anadolu’daki İon tapınakları içinde en büyük ve zengin olanı
Didim’deki Didima Apollon Tapınağı’nın bahçe kısmında,
girişin sağında yer alan bu baş figürü kimilerine ürkütücü
gelebilir, kimileri için ise trajik bir öyküyü hatırlatmaktadır.
Öykünün kahramanı, Yunan mitolojisinin bereketli topraklarında
kendisine yer bulmuş bir figür. Malum, Yunan mitolojisi
son derece zengin bir yelpazeye sahip. Olympos’un ölümsüz,
önemli tanrıları, Olympos’un daha az önemli tanrıları, yarı tanrıları,
sularda, yeraltında yaşayan tanrılar ve bu dünyaların önemliönemsiz,
ölümlü-ölümsüz, çeşit çeşit mahlukatı... İşte bunlardan biri
de yeryüzünde yaşayan, ne insan ne de tanrı olan yaratıklar arasında
yer alan ‘Gorgonlardı’.
Üç kız kardeş olan Gorgonlar arasında tek ölümlü olan Medusa’ydı
ve bu durum kaçınılmaz olarak onun öyküsünün de sonunu getirecekti.
Bakışları insanı taşa çeviren kanatlı yaratıklar; Gorgonlar’dan
yılan saçlı Medusa hakkında mitolojide birkaç rivayet bulunuyor.
Ancak hepsinin bir ortak noktası var ki; o da Medusa’nın, Argos Kralı
Akrisios’un kızı Danae ile tanrılar tanrısı Zeus’un oğlu olan Perseus
tarafından başı kesilerek öldürüldüğü... Ve Medusa’nın kanından
kanatlı at Pegasos ve Khrysaor’un doğmuş olduğu...
Athena’nın gazabı
Gelelim ‘korkudan taş kesildim’ deyiminin müsebbibi olan
Medusa’nın, çekinmekten çok belki de üzülmemiz gereken halinin
öyküsüne... Medusa, çok güzel bir genç kızdır. Tanrıları peşinden
koşturan bu güzellik abidesi, Yunan mitolojisinde haset, bencillik,
kıskançlık, fitne, öfke gibi insani zaaflarıyla her türlü karışıklığa
sebebiyet veren tanrıçaları da fazlasıyla rahatsız etmektedir. Zeus’un
en sevdiği kızı tanrıça Athena da, Medusa’dan pek haz etmemektedir.
Denizlerin ve yeraltı ırmaklarının efendisi tanrı Poseidon da
Medusa’ya hayranlık duymaktadır. Öylesine başı dönmüştür ki,
günün birinde Athena’nın tapınağında Medusa’ya zorla sahip olur.
Aşırı gururlu, duygusuz Tanrıça Athena, bu durumu kendisi için aşağılayıcı
bulur ve Medusa’yı, ‘Gorgon’ yaparak cezalandırır. Medusa
çirkinleşmiş, saçları yılana dönüşmüştür. O artık yüzüne bakanların
taş kesildiği bir ucubedir. Bununla da yetinmeyen Athena, Perseus’a
yardım ederek ona Medusa’nın başını kestirir.
Medusa ölürken ondan sıçrayan
kan damlaları Libya çöllerine düşer
ve yılana dönüşür. Perseus,
Medusa’nın kesik kafasını
alır gider. Athena ise onun
iki damla kanını, Atina
kralı Erekhtheus’a hediye
eder. Bu iki damladan biri
öldürücü bir zehir, diğeri
ise tüm hastalıklara deva
olan bir panzehirdir.
48
A round and relatively big face,
well-shaped slightly opened
lips, droopy eyebrows as if she
was sad, and sorrowful eyes
glazing at a direction
outside the scope of our
sight... And a fullness of
hair hanging down in
curls. Taking a closer
look, you realize that
those are not hair curls,
but a flock of curly
snakes. Placed at the
entrance of Didyma,
Anatolia’s largest and
richest Ionian sanctuary
containing a Temple and
Oracle of Apollo, this stonecarved
head figure may appear
scary to some, but remind others
of a tragic story. The hero of the story is
a figure having acquired a special place on mythology’s fertile
soil, as the female monster whose ugliness was turning onlookers
gazing directly upon her to stone. Indeed, Greek mythology is
endowed with a vast variety of figures, the Olympos gods, the
lesser gods, the semi-gods, gods living in oceans, those living in
the underground, and the monsters, a multitude of important,
less important, immortal and mortal, neither divine nor human
creatures of that universe... The Gorgons were three sisters
belonging to this group of in-between monsters living on earth
and among them, the only mortal was Medusa; this situation
would inevitably bring her story to a tragic end.There are different
versions of Medusa’s story in mythology, but the common
features in this variety are that Medusa was decapitated by
Perseus, son of Zeus and Danae, daughter of Akrisios, the King of
Argos, and that Pegasos, the winged horse and the goldensworded
giant, Khrysaor were born from Medusa’s blood...
Athena’s rage
Let us now grasp the story of Medusa who is at the origin of the
expression “being petrified by fear”. A story which might lead us
to feel sad about her rather than being afraid. Athena, the
favourite daughter of Zeus was jealous of Medusa who was
originally a ravishingly beautiful maiden, “the jealous aspiration
of many suitors.” She served as priestess in Athena’s temple, but
when the “Lord of the Sea” Poseidon engaged in sexual
intercourse with her (or raped her rather) in Athena’s temple, the
enraged and jealous Athena found this situation demeaning for
her and, choosing not to punish Poseidon, transformed Medusa’s
beautiful hair to serpents and made her face so ugly that the
mere sight of it would turn onlookers into stone. Athena’s rage
was not yet appeased and she persuaded and guided the hero
Perseus to behead Medusa whose blood was spilled on the
Libyan desert and turned into snakes. Perseus left taking with
him Medusa’s head. Athena presented two drops of Medusa’s
blood as gift to the king of Athens, Erekhtheus. One of these two
drops was a deadly poison, the other an elixir healing all
diseases.
Libya’daki Leptis Magna Antik Kenti’nde yer alan bir Medusa madalyonu (üstte), Demre, Myra Antik Kenti’nden Medusa başı (sol
altta), Didim’deki Apollon Tapınağı’nda yer alan Medusa yüzleri (sağ sayfa).
Medusa Medallion from Leptis Magna Ancient city In Libya (above), Medusa Head from Demre, Myra Ancient City (below left),
Medusa face depictions at the Apollo Temple in Didyma (right page).