San Antonio de Padua» de Mateo Alemán - Centro Virtual Cervantes
San Antonio de Padua» de Mateo Alemán - Centro Virtual Cervantes
San Antonio de Padua» de Mateo Alemán - Centro Virtual Cervantes
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
46 HENRI GUERREIRO Criticón, 77,1999<br />
la muy rara convocación <strong>de</strong> los peces: salida inusitada <strong>de</strong> <strong>Antonio</strong> <strong>de</strong> Bullones fuera <strong>de</strong><br />
la ciudad, paseo insólito a orillas <strong>de</strong>l mar, extrañamiento <strong>de</strong> unos pocos ciudadanos <strong>de</strong><br />
Rimini, a quienes por curiosidad siguió gran multitud, «con <strong>de</strong>seo <strong>de</strong> saber los<br />
postreros dón<strong>de</strong> o a qué iban los <strong>de</strong>lanteros; y como todos vinieron a juntarse don<strong>de</strong> se<br />
andaba paseando el bienaventurado santo, cerca <strong>de</strong> la lengua <strong>de</strong>l agua, esperaban ver<br />
aquello qué sería, o si lo hacía por tomar alguna poca <strong>de</strong> recreación» 98 . En resolución,<br />
al contrario <strong>de</strong> la relación <strong>de</strong>l obispo <strong>de</strong> Porto, <strong>Alemán</strong> procura novelizar el caso dando<br />
a los protagonistas <strong>de</strong>l mismo cierta hondura humana, y cuidando el suspense necesario<br />
para que esa inesperada congregación <strong>de</strong> peces cobre, por fin, toda su dimensión<br />
portentosa a los ojos <strong>de</strong> los circunstantes cristianos atónitos.<br />
Esta parte, que en ambos autores representa el segundo movimiento narrativo, es la<br />
que sin duda alguna, en su versión alemaniana, <strong>de</strong>spierta mayor interés en el lector por<br />
cuanto, partiendo <strong>de</strong>l fondo tradicional pero rompiendo radicalmente con él en sus<br />
digresiones o comentarios, el autor <strong>de</strong>l Guzmán <strong>de</strong> Alfarache le presenta un cuadro<br />
sociopolítico que a él le parece <strong>de</strong>seable e idóneo para la España <strong>de</strong> Felipe III. Para<br />
valorar <strong>de</strong> modo cabal en qué consiste aquí la originalidad <strong>de</strong>l <strong>San</strong> <strong>Antonio</strong> <strong>de</strong> Padua,<br />
confrontemos ambos fragmentos. Después <strong>de</strong> que el predicador-taumaturgo haya<br />
llamado a los peces <strong>de</strong> parte <strong>de</strong> Dios para que vengan a agruparse frente a él a orillas<br />
<strong>de</strong>l mar, el cronista portugués evoca su reacción, su actitud y conducta, así como el<br />
espectáculo que representa aquella tan peregrina grey acuática:<br />
E naquella hora se juntou tanta multidâo <strong>de</strong> pexes gra<strong>de</strong>s e pequeños ante sancto <strong>Antonio</strong>,<br />
quanta nunca em aqllas partes juntamente foy vista, e todos tinham as cabeças hu pouco fora<br />
dágoa. Era cousa pera louuar a Déos, ver ali os pexes gran<strong>de</strong>s juntos aos pequeños, e os<br />
peqnos sob as asas dos mayores pacificamente andar e star, ver as diuersas spécies e feiçôes <strong>de</strong><br />
pexes, e cada bus [sic] juntarse a seus semelhantes, que parecía hum campo pintado,<br />
marauilhosamente or<strong>de</strong>nado <strong>de</strong> varias figuras e cores, or<strong>de</strong>nado em a presença do sancto. Era<br />
certo cousa <strong>de</strong>lectosa <strong>de</strong> ver as contpanhas dos pexes gran<strong>de</strong>s, como exércitos or<strong>de</strong>nados<br />
tomar os seus lugares càuenïètes pera a pregaçà, que eram os <strong>de</strong>mais [sic] ágoa, e os pexes<br />
meaos tomar os lugares a elles côueniétes, e como insinados por Déos, sent aigu <strong>de</strong>sconcerto<br />
quietar em os seus lugares, e tâbe a copiosa multidâo dos pexes pequeños, correr como<br />
romeiros à indulgencia, e chegarse mais perto do seto padre como a seu <strong>de</strong>fensor muy seguro.<br />
Assi q neste auditorio por Déos or<strong>de</strong>nado stavâo os primeiros os pexes menores, <strong>de</strong>spois os<br />
meaos, e no terceiro lugar e ágoa mais alta os pexes mayores, e todos sperâdo polla pregaçâ<br />
do sancto... (Pritneira parte das Chrónicas da Or<strong>de</strong>m dos fra<strong>de</strong>s Menores..., 1. V, cap. XVIII,<br />
f. CLXXI v.)<br />
De este largo fragmento escrito con ameno estilo emana primero una impresión <strong>de</strong><br />
belleza propia <strong>de</strong>l cuadro que se nos pinta, lo cual nos lleva a compren<strong>de</strong>r por qué<br />
algunos artistas fueron inspirados por él". Luego, en el ámbito <strong>de</strong> las i<strong>de</strong>as, trascien<strong>de</strong>n<br />
su salud, hacen ascos a la medicina, muestran hastío al mantenimiento <strong>de</strong> vida y vienen a dar en manos <strong>de</strong> la<br />
muerte, no sólo temporal, mas eterna, que se les tiene señalada» (S. A., II, 20, f. 185 r.).<br />
9 « Ibid., II, 20, f. 185 V.-186 r.<br />
99 Evóquense una vidriera <strong>de</strong> la capilla <strong>de</strong>l «santo», en la basílica <strong>de</strong> S. Francisco, en Asís (acaso<br />
<strong>de</strong>struida <strong>de</strong>spués <strong>de</strong>l terremoto <strong>de</strong> 1997); una obra <strong>de</strong> Rafael («Sur le gradin d'Eusebio di <strong>San</strong>giorgio»,<br />
retablo <strong>de</strong> san Francisco en Matelica, 1512); otra <strong>de</strong> Filippo da Verona, en el Ambulatorio <strong>de</strong>l santo, en