12.05.2013 Views

UNIVERSIDAD COMPLUTENSE DE MADRID - Biblioteca de la ...

UNIVERSIDAD COMPLUTENSE DE MADRID - Biblioteca de la ...

UNIVERSIDAD COMPLUTENSE DE MADRID - Biblioteca de la ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

I. La red <strong>de</strong> ciuda<strong>de</strong>s<br />

que los propios contemporáneos percibían que <strong>la</strong> estructura territorial <strong>de</strong>l<br />

Imperio se sustentaba sobre una verda<strong>de</strong>ra red <strong>de</strong> ciuda<strong>de</strong>s que llegaba a todas<br />

partes 3; a comienzos <strong>de</strong>l siglo III d.C., Tertuliano manifestaba con entusiasmo<br />

que en su tiempo se había llegado a <strong>la</strong> completa urbanización 4. Con todo, el<br />

interés en fomentar <strong>la</strong> extensión <strong>de</strong>l fenómeno urbano por todo el Imperio,<br />

estuvo motivado en esencia, más que por un afán civilizador, por ese<br />

pragmatismo tan característico <strong>de</strong> <strong>la</strong> política <strong>de</strong> Roma 5. En este sentido, <strong>la</strong>s<br />

funciones administrativas que se le asignaron a <strong>la</strong>s ciuda<strong>de</strong>s en <strong>la</strong> estructura<br />

3 Elio Arísti<strong>de</strong>s, Discursos, 26.93-94: po/te ga\r po/leij tosau=tai tai kat' hà peiron kaiì<br />

kata\ qa/<strong>la</strong>ttan, hÄ po/te ouÀ tw dia\ pa/ntwn e)kosmh/qhsan; hÄ ti¿ j pw ouÀ tw tw½ n to/te<br />

diech/<strong>la</strong>sen, e)pariqmw½ n taiÍ j h(me/raij ta\j po/leij, eà sti d' oÀ te th=j au)th=j dia\ duoiÍ n kaiì<br />

triw½ n e)ce<strong>la</strong>u/nwn wÐ sper stenwpw½ n: wÐ st' ou) mo/non t%½ kefa<strong>la</strong>i¿ % th=j a)rxh=j h(ttw½ ntai<br />

tosou=-ton oi¸ pro/teroi, a)l<strong>la</strong>\ kaiì wÒ n tw½ n au)tw½ n hÅ rcan u(miÍ n, ou)k iã swn e(ka/stwn ou)<strong>de</strong>\<br />

o(moi¿ wn hÅ rcan, a)ll' eà nesti t%½ to/te eà qnei po/lin a)ntisth=sai th\n e)n au)t%½ nu=n. kaiì dh\ kaiì<br />

fai¿ h tij aÄ n e)kei¿ nouj me\n oiâ on e)rhmi¿ aj kaiì frouri¿ wn basileiÍ j gegone/nai, u(ma=j <strong>de</strong>\<br />

po/lewn aà rxontaj mo/nouj. nu=n aÀ pasai me\n ai¸ ¸ Ellhnikaiì po/leij e)f' u(mw½ n a)ne/xousi kaiì<br />

ta\ e)n au)taiÍ j a)naqh/mata kaiì te/xnai kaiì ko/smoi pa/ntej u(miÍ n eà xousi filotimi¿ an, wÐ sper<br />

e)n proastei¿ % ko/smoj: e)kpeplh/rwntai <strong>de</strong>\ a)ktai¿ te para/lioi kaiì meso/geioi po/lesi,<br />

taiÍ j me\n oi¹ kisqei¿ saij, taiÍ j <strong>de</strong>\ au)chqei¿ saij e)f' u(mw½ n te kaiì u(f' u(mw½ n. (“Pues ¿cuándo ha<br />

habido tantas ciuda<strong>de</strong>s en el interior <strong>de</strong>l continente o a oril<strong>la</strong>s <strong>de</strong>l mar? O ¿cuándo han estado<br />

tan bel<strong>la</strong>mente adornadas en todos los aspectos? ¿Quién <strong>de</strong> los que vivieron en aquellos<br />

tiempos pasados realizó un viaje <strong>de</strong> esta manera, contando <strong>la</strong>s ciuda<strong>de</strong>s por días, y en el mismo<br />

día atravesando por dos o tres ciuda<strong>de</strong>s como si lo hiciera por barrios <strong>de</strong> una misma? De tal<br />

manera que los antiguos no sólo eran tan inferiores en los aspectos principales <strong>de</strong>l imperio, sino<br />

que también don<strong>de</strong> gobernaron los mismos pueblos que vosotros, no gobernaron sobre cada<br />

uno <strong>de</strong> ellos como si fueran todos equivalentes e iguales, sino que es posible contraponer <strong>la</strong><br />

organización tribal que entonces allí existía a <strong>la</strong> ciudad que existe allí ahora. Y a<strong>de</strong>más se podría<br />

<strong>de</strong>cir que aquellos llegaron a ser como reyes <strong>de</strong> <strong>de</strong>siertos y <strong>de</strong> lugares fortificados, pero<br />

vosotros sois los únicos que gobernáis sobre ciuda<strong>de</strong>s. Ahora todas <strong>la</strong>s ciuda<strong>de</strong>s griegas se<br />

levantan apoyadas en vosotros, y los monumentos que hay en el<strong>la</strong>s, <strong>la</strong>s artes y todos los<br />

adornos, redundan en vuestro honor como el adorno en un suburbio. Se han llenado <strong>la</strong>s costas,<br />

<strong>la</strong>s riberas y <strong>la</strong>s tierras interiores con ciuda<strong>de</strong>s, unas fundadas, otras acrecentadas en vosotros y<br />

por vosotros.” Traducción <strong>de</strong> J. M. CORTÉS COPETE, 1997).<br />

4 De anima, 30.3: Omnia iam peruia, omnia nota, omnia negotiosa, solitudines famosas retro fundi<br />

amoenissimi oblitterauerunt, siluas arua domuerunt, feras pecora fugauerunt, harenae seruntur, saxa<br />

pagantur, palu<strong>de</strong>s eliquantur, tantae urbes quantae non casae quondam. Iam nec insu<strong>la</strong>e horrent nec<br />

scopuli terrent; ubique domus, ubique populus, ubique respublica, ubique uita.<br />

5 Resulta muy ilustrativa <strong>la</strong> reflexión <strong>de</strong> Tácito a propósito <strong>de</strong>l establecimiento <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

ciuda<strong>de</strong>s y los modos <strong>de</strong> vida romanos entre los britanos; cfr. Agr., 21: (sc. Agrico<strong>la</strong>) hortari<br />

privatum, adiuvare publice, ut temp<strong>la</strong> fora domos extruerent, <strong>la</strong>udando promptos et castigando segnes:<br />

ita honoris aemu<strong>la</strong>tio pro necessitate erat. iam vero principium filios liberalibus artibus erudire, et<br />

ingenia Britanorum studiis Gallorum anteferre, ut qui modo linguam Romana, abnuebant, elocuentiam<br />

concupiscerent. in<strong>de</strong> etiam habitus nostri honor et frequens toga. pau<strong>la</strong>timque <strong>de</strong>scensum ad <strong>de</strong>lenimenta<br />

vitiorum, porticus et balinea et conviviorum elegantiam. idque apud imperitos humanitas vocabatur, cum<br />

pars servitutis esset.<br />

David Martino García Las ciuda<strong>de</strong>s romanas <strong>de</strong> <strong>la</strong> Meseta Norte <strong>de</strong> <strong>la</strong> Penínsu<strong>la</strong> Ibérica<br />

15

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!