12.05.2013 Views

UNIVERSIDAD COMPLUTENSE DE MADRID - Biblioteca de la ...

UNIVERSIDAD COMPLUTENSE DE MADRID - Biblioteca de la ...

UNIVERSIDAD COMPLUTENSE DE MADRID - Biblioteca de la ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

I. La red <strong>de</strong> ciuda<strong>de</strong>s<br />

<strong>de</strong>terminado que goza <strong>de</strong> autogobierno; es <strong>de</strong>cir <strong>la</strong> civitas se <strong>de</strong>fine por su<br />

carácter político-administrativo. Por otro <strong>la</strong>do, según <strong>la</strong> <strong>de</strong>finición <strong>de</strong> Aulo<br />

Gelio 61, civitas es también equivalente a oppidum. En <strong>la</strong>s pa<strong>la</strong>bras <strong>de</strong> Gelio hay<br />

que enten<strong>de</strong>r que el término oppidum se refiere al núcleo urbano <strong>de</strong> <strong>la</strong> civitas,<br />

porque en realidad un oppidum es simplemente un núcleo urbano, generalmente<br />

amural<strong>la</strong>do, que c<strong>la</strong>ramente se distingue <strong>de</strong> <strong>la</strong>s pob<strong>la</strong>ciones menores <strong>de</strong> tipo<br />

al<strong>de</strong>a. Es por tanto el término preferido para <strong>de</strong>signar a <strong>la</strong> ciudad como realidad<br />

física y en ningún caso posee un valor constitucional o jurídico propio. De esta<br />

forma, el vocablo oppidum, realidad material, se convierte en complementario <strong>de</strong><br />

civitas, realidad constitucional 62. En <strong>de</strong>finitiva, el oppidum es el centro urbano <strong>de</strong><br />

una civitas, <strong>de</strong> ahí que en muchas ocasiones se cite el oppidum para referirse a <strong>la</strong><br />

civitas, en una forma <strong>de</strong> <strong>de</strong>signar el todo por <strong>la</strong> parte, tal como hemos visto<br />

recogido en el pasaje <strong>de</strong> Gelio.<br />

En cuanto al término populus, citaré únicamente un pasaje <strong>de</strong> Cicerón 63,<br />

don<strong>de</strong> seña<strong>la</strong> que un populus es un conjunto <strong>de</strong> personas, no reunidos <strong>de</strong><br />

cualquier manera, sino todos ellos sujetos a un mismo <strong>de</strong>recho. Es c<strong>la</strong>ro, por<br />

tanto, que <strong>la</strong> acepción <strong>de</strong> populus en estas pa<strong>la</strong>bras <strong>de</strong> Cicerón es equivalente a<br />

<strong>la</strong> comunidad <strong>de</strong> ciudadanos que forman una civitas.<br />

En tercer y último lugar, <strong>la</strong> revisión <strong>de</strong> <strong>la</strong>s fuentes epigráficas <strong>de</strong> inicios<br />

<strong>de</strong>l imperio refuerza <strong>la</strong> impresión <strong>de</strong> que ya en fechas muy tempranas <strong>la</strong>s<br />

comunida<strong>de</strong>s indígenas estaban organizadas como civitates 64. En este sentido,<br />

61 18.7.5: ... pro loco et oppido et pro iure quoque omnium et pro hominum multitudine.<br />

62 Algunos <strong>de</strong> los pasajes más ilustrativos: Varrón, LL., 5.141: Et oppidum ab opi dictum,<br />

quod munitur opis causa ubi sint et quod opus est ad vitam gerendam ubi habeant tuto. oppida quod operi<br />

muniebant, moenia.; Tácito, Hist., 5.8: Magna pars Iudaeae vicis dispergitur, habent et oppida;<br />

Hierosolyma genti caput.; Isidoro, Orig., 9.4.42: urbani vocabantur, qui Romae habitabant. Qui vero in<br />

ceteris locis, oppidani. Nam so<strong>la</strong> urbs Roma, cetera oppida.<br />

63 De Republica, 1.39-40: populus autem non omnis hominum coetus quoquo modo congregatus,<br />

sed coetus multitudinis iuris consensu et utilitatis communione sociatus.<br />

64 En todo caso, se ha puesto <strong>de</strong> manifiesto que a <strong>la</strong> postre, incluso en zonas apartadas, <strong>de</strong><br />

reciente sometimiento y con escasa o nu<strong>la</strong> tradición urbana, Roma emplea el mo<strong>de</strong>lo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

civitates como medio <strong>de</strong> organización administrativa y territorial y <strong>de</strong> integración <strong>de</strong> los pueblos<br />

indígenas en el Imperio. Para el noroeste hispano, cfr. J. SANTOS, 1985.<br />

David Martino García Las ciuda<strong>de</strong>s romanas <strong>de</strong> <strong>la</strong> Meseta Norte <strong>de</strong> <strong>la</strong> Penínsu<strong>la</strong> Ibérica<br />

36

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!