12.05.2013 Views

UNIVERSIDAD COMPLUTENSE DE MADRID - Biblioteca de la ...

UNIVERSIDAD COMPLUTENSE DE MADRID - Biblioteca de la ...

UNIVERSIDAD COMPLUTENSE DE MADRID - Biblioteca de la ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

IV. Catálogo <strong>de</strong> ciuda<strong>de</strong>s<br />

IULIOBRIGA (conventus Cluniensis)<br />

Retortillo (Campoo <strong>de</strong> Enmedio, Cantabria).<br />

1. Fuentes.<br />

Para Plinio, en su <strong>de</strong>scripción <strong>de</strong>l conventus Cluniensis 708, Iuliobriga era <strong>la</strong><br />

única ciudad <strong>de</strong> los cántabros digna <strong>de</strong> mención. Unas líneas antes el<br />

naturalista había dicho que se encontraba en <strong>la</strong>s cercanías <strong>de</strong>l nacimiento <strong>de</strong>l río<br />

Ebro 709 y en <strong>la</strong> <strong>de</strong>scripción <strong>de</strong> <strong>la</strong> costa cantábrica adscribe el portus Victoriae a<br />

esta ciudad 710. Como era <strong>de</strong> esperar, no falta en <strong>la</strong> re<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> po¿ leij que<br />

Ptolomeo 711 asigna a los cántabros. La otra mención literaria es <strong>de</strong> época<br />

bajoimperial, <strong>la</strong> referencia en <strong>la</strong> Notitia Dignitatum 712 al acuarte<strong>la</strong>miento <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

cohorte <strong>de</strong> los celtíberos en Iuliobriga.<br />

En cuanto a <strong>la</strong>s fuentes epigráficas, disponemos también <strong>de</strong> testimonios<br />

referentes a esta ciudad: unas veces en <strong>la</strong> expresión <strong>de</strong> origo <strong>de</strong> varios<br />

emigrantes (vid. infra) 713 y otras como agrum Iuliobrig(ensium) en el conjunto <strong>de</strong><br />

termini augustales que <strong>de</strong>limitaban los terrenos adscritos como prata a <strong>la</strong> legión<br />

IV Macedónica <strong>de</strong>l territorio <strong>de</strong> Iuliobriga 714.<br />

2. I<strong>de</strong>ntificación geográfica.<br />

Aunque Iuliobriga no es mencionada en ninguna ocasión en los<br />

itinerarios 715, hay suficientes datos indirectos para po<strong>de</strong>r i<strong>de</strong>ntificar con re<strong>la</strong>tiva<br />

708 Nat., 3.27: in Cantabricis VIIII populis Iuliobriga so<strong>la</strong> memoretur.<br />

709 Nat., 3.21: Hiberus amnis, …, ortus in Cantabris haut procul oppido Iuliobrica.<br />

710 Nat. 4.111: portus Victoriae Iuliobrigensium. Localizado seguramente en <strong>la</strong> Bahía <strong>de</strong><br />

Santan<strong>de</strong>r, TIR K-30 (Madrid, 1993), s.u. “PORTUS VICTORIAE IVLIBRIGENSIUM”.<br />

711 2.6.50: ¡Ioulio¿ briga.<br />

712 42.30: Tribunus cohortis Celtiberae Brigantiae, nunc Iuliobriga.<br />

713 Parece que en <strong>la</strong> inscripción <strong>de</strong> Nogueira da Montanha (Chaves), cerca <strong>de</strong> <strong>la</strong> antigua<br />

Aquae F<strong>la</strong>viae y actualmente <strong>de</strong>saparecida (CIL II, 2480), don<strong>de</strong> se había leído Iuliobriga es<br />

preferible leer Tureobriga (cfr. A. RODRÍGUEZ COLMENERO, 1997, pp. 223-224).<br />

714 Se trata <strong>de</strong> un conjunto <strong>de</strong> 18 ejemp<strong>la</strong>res (ERCan 16-33) que repiten el siguiente texto:<br />

Ter(minus) August(alis) dividit prat(a) leg(ionis) IIII et agrum Iuliobrig(ensium).<br />

715 Con <strong>la</strong> excepción <strong>de</strong>l controvertido Itinerario <strong>de</strong> Barro (1.7: Iuliobriga), cfr. IRPLe 328-a.<br />

David Martino García Las ciuda<strong>de</strong>s romanas <strong>de</strong> <strong>la</strong> Meseta Norte <strong>de</strong> <strong>la</strong> Penínsu<strong>la</strong> Ibérica<br />

283

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!