haren-deelrapport2-dewegnaarharen

De repliceerbaarheid van berichten heeft hier natuurlijk de grootste gevolgen gehad. Het semipubliek
zijn was een onbedoeld kenmerk van de uitnodiging. Dit kenmerk is afhankelijk van het
business-model van de betreffende sociale netwerksite en van het idee dat deze heeft van de sociale
netwerken van mensen, wat vervat is in zijn ontwerp. Het business-model van Facebook is gericht op
het verzamelen van persoonlijke informatie om deze te kunnen gebruiken voor gepersonaliseerde
advertenties. Facebook heeft dus alle belang bij een vage samenstelling van de categorie ‘vrienden’
zolang gebruikers hierin gewild of ongewild persoonlijke informatie verspreiden.
De brede samenstelling van de categorie ‘vrienden’ kenmerkt de visie van Facebook op sociale
netwerken. Andere visies en ontwerpen zijn mogelijk. Zo werkt de grote concurrent van Facebook,
internationaal gezien, Google Plus met Kringen. Gebruikers kunnen hun relatiebestand indelen in
Kringen voor vrienden, familie, kennissen, collega’s enz. Google Plus heeft hetzelfde business-model
als Facebook (gepersonaliseerde advertenties) maar biedt haar gebruikers wel deze mogelijkheid als
standaardoptie. Gebruikers kunnen berichten dan selectief versturen naar een kring of een optelsom
van kringen. Bij Facebook is dit inmiddels ook mogelijk geworden: men kan zijn vrienden indelen in
bepaalde groepen (voor familie, studiegenoten e.d.). Een feit is dat hier tot nu toe nauwelijks gebruik
van wordt gemaakt.
In Google Plus had Merthe haar ‘vergissing’ dus iets makkelijker kunnen vermijden. Daar is het
gebruik van kringen wel standaard. Zij had een Kring aan kunnen maken van mensen die zij normaal
gesproken uitnodigt voor verjaardagsfeestjes. Maar mocht in deze Kring ook maar één persoon
zitten die de uitnodiging vervolgens ongewenst in zijn/haar kringen verspreidt, dan hebben we
dezelfde soort gevolgen (repliceerbaarheid).
Merthe heeft echter bewust gekozen voor Openbaar (om de vrienden buiten haar lijst uit te nodigen).
Als ze dit in Google Plus had gedaan was mogelijk precies hetzelfde gebeurd.
Het ontwerp en de standaardinstellingen van een sociale netwerksite zijn dus van belang. Die liggen
niet vast, maar hierin kan gekozen worden, zowel door aanbieders als gebruikers. In 2012 is in
Duitsland voor en na Project X Hamburg door een minister voorgesteld dat Facebook zijn standaardinstelling
voor evenementen zou moeten wijzigen van Vrienden in Alleen Genodigden (zie Figuur 3.1).
3.3 Verloop mobilisatie op Facebook
Zoals eerder in het rapport is vermeld, is er een grote variëteit aan kanalen waar over Project X is
gecommuniceerd. Een groot deel van de communicatie speelt zich af achter gesloten deuren,
grotendeels buiten het zicht van onderzoekers. Denk aan (telefoon-)gesprekken die mensen voeren
of chat-berichten die ze via verschillende services uitwisselen. De sociale media zijn slechts een deel
van de vele kanalen die gebruikt worden voor de communicatie over Project X Haren en biedt
daarom slechts een beperkt beeld. Dit neemt niet weg dat de activiteit op sociale media relatief
makkelijk in kaart te brengen is omdat de berichten automatisch gearchiveerd worden en relatief
makkelijk te downloaden zijn. Direct na de gebeurtenissen op 21 september hebben verschillende
partijen een grote hoeveelheid berichten van verschillende sociale media gedownload 11 . Wij maken
gebruik van de volgende datasets:
11 Voor de kwantitatieve analyse van de Facebook en Twitterdata hebben we gesproken met Arnout de Vries van TNO, Ewoud de
Voogd van HowAboutYou, Alex Slatman van OBI4wan, en Arno Siebes en Doaitse Swierstra van de Universiteit Utrecht.
COMMISSIE ‘proJeCt X’ HareN | 19