Endocrinologie Metabolisme en Diversen - NVKC

d) biosynthese en secretie van somatostatine (bron: Basic and Clinical Endocrinology; Greenspan):
Het somatostatine-gen ligt op chromosoom 3. De D-cellen van het pancreas produceren een preprosomatostatine
dat wordt omgezet tot somatostatine (14 aminozuren). Somatostatine komt in
verschillende weefsels voor (delen van de hersenen en darmen). Er zijn twee vormen:
somatostatine 14 en somatostatine 28. Het dankt zijn naam aan het remmend effect op
somatotropine (groeihormoon); een belangrijk effect van somatotropine 28. Het somatostatine 14
van het pancreas remt daarentegen de release van glucagon. De secretie van somatostatine 14
verloopt parallel met dat van insuline.
e) biosynthese en secretie van pancreatic polypeptide (bron: Basic and Clinical Endocrinology;
Greenspan): De F-cellen van het pancreas produceren pancreatic polypeptide (36 aminozuren). De
fysiologische functie is vooralsnog onbekend.
f) biosynthese en secretie van islet amyloid polypeptide (IAPP of amyline) (bron: Basic and Clinical
Endocrinology; Greenspan): De B-cellen produceren naast insuline eveneens amyline moleculen.
Amyline lijkt een rol te spelen bij de vorming van amyloïd-deposities bij langdurig bestaande type
II diabetes.
g) insulinereceptoren en insulinewerking (bron: Basic and Clinical Endocrinology; Greenspan):
Insulinereceptoren komen op vele cellen voor. De receptoren zijn membraangebonden en worden
“down” gereguleerd bij chronisch verhoogde insulinespiegels (obesitas, hoge koolhydraatintake,
e.d.) of “up” gereguleerd bij verlaagde insulinespiegels. Na binding van insuline wordt het
cytoplasmatische deel van de insuline-receptor gefosforyleerd.
De voornaamste functie van insuline is het bevorderen van de opslag van nutriënten. Daarnaast
zijn er enkele paracriene effecten van insuline beschreven (o.a. verminderde glucagonproductie
door A-cellen). De belangrijkste endocriene effecten van insuline zijn te vinden in de lever, de
spier en in het verweefsel. In de lever is de werking van insuline vnl. anabool gericht en worden de
katabole leverfuncties geremd (i.e. stimulatie van de glycogeen- eiwit- en triglyceridesynthese;
remming van de glycogenolyse, ketogenese en gluconeogenese). In het spierweefsel worden o.i.v.
insuline de eiwit- en glycogeensynthese gestimuleerd, terwijl in het vetweefsel de triglycerideopslag
wordt gestimuleerd.
h) oorzaken van hypoglycemie, hypoglycemisch coma (bron: Clinical Chemistry; Marshall):
Hypoglycemie is gedefinieerd als een bloedglucosewaarde < 2,2 mmol/l. Gemakshalve worden de
oorzaken van hypoglycemie onderverdeeld in: 1) hypoglycemieën tijdens vasten (“fasting”) en 2)
hypoglycemieën na een stimulus (“reactive”). De klinische kenmerken van hypoglycemie (trillen,
zweten, tachycardie en een hongergevoel) worden veroorzaakt door sympatische (noradrenaline)
en parasympatische (acetylcholine) activatie.
De belangrijkste reactieve oorzaak van hypoglycemie is medicijngeïnduceerd (insulineovermaat,
een gemiste maaltijd bij type I diabetes of sulfonylureumderivaten bij type II). Andere reactieve
oorzaken zijn: post-prandiaal door insulinerelease na een maaltijd (excessieve release na b.v.
maagoperaties; uitgestelde release bij beginnende diabetes), alcohol en erfelijke stofwisselingsziekten.
Oorzaken van “fasting” hypoglycemieën zijn het insulinoma (meting van het C-peptide ter onderscheid
van insulineoverdosering), alcohol (blokkade van glycogenolyse), andere maligniteiten
(mesenchymale tumoren, hepatoom, bijniercarcinoom en het carcinoïd), lever- en nierziekten
(paracetamolintoxicatie bij mn. kinderen), endocriene oorzaken (zelden) en erfelijke stofwisselingsziekten
(glycogen storage disease Type I).
Het hypoglycemisch coma treedt op bij glucosewaarden < 1,6 mmol/l.
i) hyperglycemische ontregelingen: (bron: Clinical Chemistry; Marshall.):
• ketotische hyperglycemie: als beginnend symptoom bij type I diabetes, maar ook bij diabetici
waarbij de insulinedosering te laag is (infectie, myocardinfarct, emotionele stress).
Door de lage insuline-glucagon ratio daalt de uptake van glucose in de weefsels; de
gluconeogenese, de glycogenolyse, de proteolyse en de lipolyse zijn alle verhoogd. De
glucoseconcentratie stijgt door de verminderde weefseluptake en door versterkte glycogenolyse.
De aminozuren die vrijkomen uit de proteolyse leiden tot gluconeogenese en dragen bij
aan de stijgende glucoseconcentratie. De hoge glucosespiegels leiden tenslotte tot een
osmotische diurese met daarbij verlies aan Na + - en K + -ionen; de patiënt wordt hypovolemisch.
Vanuit de lypolyse wordt de ketogenese gestimuleerd. De dalende GFR en de vorming van
ketonlichamen (β-hydroxyboterzuur en acetoacetaat) dragen bij aan de ontwikkeling van de
acidose.
18