Voorstellen tot werkelijkheid - Sjoerd van Tuinen

Ed Romein
Quasi-causaliteit
124 – 125
1 Ik verwijs naar de series waaruit het boek is samengesteld: s 23 verwijst naar serie 23.
existeren met de beweging. Anders dan lichamelijke dingen nemen ze geen
plaats in en hebben ze geen heden, maar ze zijn er wel. ze persisteren aan
het randje van het zijn, behept met de allerminste hoeveelheid aan zijn,
zodat ze net niet over het randje kukelen in het lege niets. Waar de afbeeldingen
het heden bezetten is er in de zwarte streepjes alleen plaats voor
verleden en toekomst, voor wat er is gebeurd en wat er staat te gebeuren.
ze staat aan de ene zijde uit naar de afbeelding die net is geweest en aan
de andere zijde naar de afbeelding die gaat komen. In de Stoa voltrekt zich
zo een fundamentele censuur in de conceptie van tijd. (deleuze 1969: s23) 1
niet langer een verleden, heden en toekomst die op dezelfde lijn liggen,
maar enerzijds een plaats die geheel wordt ingenomen door het heden, wat
de Stoa Chronos noemt, en anderzijds een non-plaats van een gelijktijdigheid
van verleden en toekomst dat altijd aan het heden ontglipt. de tijd in
de afbeeldingen enerzijds en de tijd tussen de afbeeldingen, de tijd in de
zwarte balkjes, anderzijds. deze gelijktijdigheid van verleden en toekomst
zonder heden, waar alles gebeurt zowel in richting van het verleden als in
richting van de toekomst, maar zich nooit laat vastpinnen op een moment
van aanwezigheid in het heden, krijgt bij de Stoa de naam Aioon. Er is weinig
fantasie voor nodig om te begrijpen dat het Aioon ontologisch wordt
begrepen als het worden tegenover het zijn van de Chronos. Voor deleuze
insisteert het worden in het zijn.
Het onderscheid in lichamelijke en onlichamelijke dingen bij de Stoa heeft
wonderlijke consequenties. Het luidt niets minder dan een filosofische
oproer in tegen het platoonse onderscheid in een ondermaanse en bovenmaanse
wereld en de dominantie van het beeld van het denken dat dit
onderscheid voortbrengt, althans volgens deleuzes interpretatie (deleuze
1969: s2). Met het onderscheid had de Stoa ook de moed om de causale relatie
op te splitsen. (deleuze 1969: s24) In de wereld van de materiële lichamen
zijn er enkel oorzaken die verwijzen naar andere oorzaken als oorzaak.
Een verbond dat voor de Stoa uitmondt in het lot, het oorspronkelijke vuur
waar alles uit voorkomt en naar terugkeert. de lichamelijke dingen vormen
een domein van oorzaken, maar de effecten van hun oorzakelijkheid hebben
hun plaats op een ander, apart niveau, schrijft Marc de kesel in het Deleuze
Compendium. Het domein van de onlichamelijke dingen bevat enkel effecten
en effecten die verwijzen naar andere effecten, een groot verbond van
effecten. Maar hoe is dit verbond waar effecten zich tot elkaar als effecten
verhouden te denken als er geen plaats is voor causaliteit? Wat de verhouding
tussen effecten ‘reguleert’ is niet een echte causaliteit, maar een on-