Voorstellen tot werkelijkheid - Sjoerd van Tuinen

Piet-Jan van Duin
Hyperkritisch filosoferen
58 – 59
hyperkritisch filosoferen gaat terug tot zijn eerste college – Brainstorm
op 9 Bft: ‘luisteren allemaal! 80% mag je vergeten!’ – een college dat hij
in 1985 mocht geven in de luwte van zijn leermeester Heinz kimmerle. Het
ging over Michel Foucaults kritiek op de biomacht, op de productie van het
verlangen, op het beheer van alle levensverrichtingen.
deze kritiek richtte zich op een subjectivering als onderwerping,
die echter ook, zo blijkt, in hyperkritische vrijheidspraktijken positief en
productief kan doorwerken als subjectiviteit die niet voorafgaat aan het
denken, geen vaststaande identiteit heeft, maar zich constitueert in het
gegevene, zich vormt in een voortdurende interactie met de wereld om zich
heen. (Oosterling 2011a) dit keerpunt van disciplinaire machtswerkingen
naar zelfzorgstileringen toont hoe in Foucaults analyse een nietzscheaanse
inspiratie doorwerkt.
De Januskop van de biomacht
eerste aangezicht: onderwerping
Betreft een kritiek op de productie van verlangens door een biomacht wier
bestuurlijke en disciplinaire praktijken de veiligheid, het territorium en de
bevolking beslaan.
de vraag naar een verzet tegen deze subjectivering, tegen deze
geproduceerde zelfervaring volgens de eisen van de biomacht, in de vorm
van een bevrijdingspraktijk of een ontregeling van het beheer, de controle,
opsporing en regulering van het biologische, sociale leven, van de optimalisering
van de levenskrachten, heeft Henk vaak gesteld om een fatalisme en
cynisme voor te zijn.
Tweede aangezicht: productieve en positieve subjectiviteit
Een antwoord op de vraag naar een verzet lijkt gegeven met een hyperkritische
vinding en vormgeving van de lust.
Een kritiek op het verlangen dat een specifieke uitdrukkingsvorm van
lust is, opent het zicht op een hyperkritische lustvorming waarmee fatalisme
en cynisme kan worden gepareerd. Een ervaring van subjectiviteit vormt
zich door een juist gebruik van de lusten in een reflectieve zelfpraktijk. niet
om de biomacht kritisch te trotseren maar hyperkritisch te affirmeren als
zelfzorg. Een hyperkritisch filosoferen kan – na de kritiek op het verlangen
– open staan voor een lust die in de zelfzorg vormgegeven dient te worden
wil zij anderen kunnen verleiden tot verder leven.