Voorstellen tot werkelijkheid - Sjoerd van Tuinen

Aetzel Griffioen
Xenofobie
178 – 179
verkenningen rondom identiteit, xenofobie, interesse, levensstilering
en ecologie. Vervolgens ga ik vanuit het oogpunt van een ecologische
pedagogiek kort in op de praktijk van Fysieke Integriteit, het programma
voor de basisschool dat het eerste interactieveld vormt voor Rotterdam
Vakmanstad. Fysieke Integriteit vormt de schaal waarop ik de
afgelopen jaren in nauwe samenwerking met Henk steeds meer van
mijn verantwoordelijkheden ben gaan uitoefenen. Fysieke Integriteit
is geen interventie die kinderen blijvend moet veranderen ten gunste
van heersende normen over respect en productiviteit. dit filosofisch
experiment is expliciet gericht op het ontwikkelen van mogelijkheden voor
kinderen om hun eigen leven meer vorm te gaan geven. Het tegengaan
van identiteitsvorming ten koste van anderen hoort daarbij. Om preciezer
aan te geven waarom, begin ik met een citaat van Henk waarin hij de
normaliserende hulpverlening kenschetst zoals die opkomt in de tijd waarin
pedagogiek nog synoniem staat voor hoge ramen en harde rietjes. daarna
sla ik ook om qua toon en ga ik over op een meer academische stijl. Opdat
de afstand de reflectie vergemakkelijken zal, is Henk vanaf nu geen Henk
meer, maar wordt hij Oosterling.
‘Vanaf het midden van de 19 e eeuw wordt het ‘abnormale’ – het zieke,
perverte, geesteszieke of criminele, maar ook het kinderlijke of het
niet-westerse – gedisciplineerd. Het Vreemde (xenos) wordt zo
geherinterpreteerd, dat doctoren en sociaalwerkers avant la lettre er met
een diversiteit van lichaamstechnologieën in speciaal daartoe ontworpen
ruimten en middels progressieve ontwikkelingsmodellen weer greep op
kunnen krijgen. Het on(be)grijpbare Vreemde, dat als een gewelddadige
ontkenning van de normaliteit wordt ervaren, blijkt dan zo paradoxaal
genoeg de bestaansvoorwaarde van de vooruitgangsgedachte die ook aan
de moderne menswetenschap ten grondslag ligt.’ (Oosterling 1994a)
Henk Oosterlings proefschrift draagt de ondertitel Naar een kritiek van de
xenofobe rede. Het woord xenofobie of afleidingen daarvan komen echter
verder slechts twee keer voor in Door schijn bewogen. En zowel in Door
schijn bewogen als in Radicale middelmatigheid wordt xenofobie gepareerd
met de mogelijkheid van interesse. Interesse als concept kent een dubbele,
zowel ontologische als bestaans(est)ethische laag. Oosterling blijft dus
niet bij de xenofobie. Tussen xenofobie en interesse beschrijft hij een
spanningsveld dat de condition humaine uitmaakt. Eerder dan een politiekmaatschappelijke
afwijzing van xenofobie wijst Door schijn bewogen op