Full text - Igitur

Volgens Roothaan is er echter een splitsing ontstaan in de verbinding tussen mens en natuur,
die mede veroorzaakt werd doordat we de natuur zijn gaan zien als een autonome structuur
die voor ons geen betekenis heeft (2005; scriptie § 3.1.).
1.1.b. Lineaire tijd
In onze westerse cultuur is het voor ons volkomen vanzelfsprekend geworden om ons te
oriënteren via tijd, kloktijd (Melges, 1982; Elias, 1982; Taylor, 2010, 710). Hoe laat is het nu?
Hoeveel tijd heb ik nog? Hoeveel tijd heb ik nodig voor mijn plannen van vandaag? Of:
hoeveel dagen /weken heb ik nodig?
Een dag zonder horloge of andere tijdsaanduiding is een hele klus. Onze oriëntatie hangt
direct samen met onze afstemming op lineaire tijd (Elias, 1982, 101). Het begrip lineaire tijd
betekent dat het tijdsverloop wordt beschouwd als een opeenvolging van tijdsmomenten.
Achter ons het moment wat voorbij is; heden is het nu; en voor ons het moment wat nog
komen gaat. Dit veronderstelt echter een abstract idee over tijd; het veronderstelt dat er een
besef is dat er doorgebrachte tijd vóór dit ‘nu’ is, en hoe na dat heden een toekomst er uit zou
kunnen zien (Melges, 1982; Elias, 1982). Voor ons is het vanzelfsprekend geworden om te
denken in verleden – heden – toekomst. Ieder heeft een beeld over wie hij of zij was, wat hij
of zij deed in het leven en wie hij of zij nu is. En we hebben plannen en veronderstellingen
over wat we gaan doen. Dit besef over het eigen levensverhaal waarbij ervaringen uit het
persoonlijk verleden in een perspectief worden geplaatst is niet in alle tijden en culturen zo
vanzelfsprekend geweest (Mc Adams, Elias, 37-62; Lippincott, 128-146). Onze huidige klok
bestaat pas sinds 1642, uitgevonden door Galileï (Melges, 1982, 6). In Nederland werd pas in
1909 ‘eenheidstijd’ ingevoerd, omdat met het invoeren van een spoorboekje de gewoonte van
plaatselijke tijd te onhandig werd (Baggerman en Dekker, 2001, 105).
Inmiddels is niet alleen het denken in lineaire tijdsbegrippen (verleden- heden- toekomst) in
onze cultuur gangbaar geworden, maar wordt de rol van het verleden kleiner, en de oriëntatie
op de toekomst groter. Daarnaast neemt ook het tempo van oriënteren in de tijd toe, en wordt
een steeds korter tijdsbestek als heden ervaren. Volgens J. van der Dussen wordt het daarmee
steeds moeilijker om verbanden te leggen tussen verleden, heden, en toekomst (v.d. Dussen,
2001, 29). Het verleden wordt vastgezet in musea, die daarmee geen levend verleden
weergeven, maar zichtbaar maken hoe men tracht het snel verouderende verleden vast te
houden. Van der Dussen wijst er op dat de behoefte aan het contact houden met het verleden
ook blijkt uit de belangstelling voor restauraties, musea, aandacht voor tradities en oude
gebruiken, die een belangrijke toeristische trekpleister zijn (idem, 30). Het verleden is
daarmee geen referentiekader meer vanuit het geleefde leven om hieruit te leren naar het
heden en de toekomst, maar een gefixeerde periode die voorgoed voorbij is (idem, 32;
Dekkers, 2009).
Kloktijd
Is kloktijd lineaire tijd of cyclische tijd? De draaiing van de aarde en de daardoor schijnbare
loop van de zon rond de aarde was de eerste manier om de tijd te meten. In veel culturen werd
de zon als eerste vorm van tijdsaanduiding gebruikt. De eerste klok was dan ook een
zonnewijzer. Het principe was heel eenvoudig: een rechtopstaand stokje waarvan men de
veranderende stand van de schaduw kon meten. Meestal werd deze zonnewijzer mooi versierd
(Bijleveld, 1993, 15). Een probleem was natuurlijk de verandering van de stand van de zon
gedurende het jaar. De aarde draait om zijn as in een dag, en om de zon in een jaar, waardoor
allerlei correcties noodzakelijk zijn op deze wijze van tijdsbepaling.
Hoewel door de moderne mens de tijd dus gemeten wordt met de gedachte dat wat voorbij is
niet meer terugkomt, is de manier van tijdsbepaling in wezen een cyclische methode:
10