Full text - Igitur

lichamelijkheid en emoties te maken had (idem, 147). Het lichamelijke en zintuiglijke werd
gezien als lagere natuur, die onder controle gehouden moest worden (idem, 179). De mens
werd medeschepper in de beheersing van de natuur en zijn eigen beschaving.
In de vormgeving aan de samenleving is de tijdsstructuur zoals wij die nu kennen een
belangrijk onderdeel geworden van deze controle. Het gebruik van de gemeten tijd en de
instrumentele rede hangen samen: tijd is een hulpmiddel waarvan we praktisch en verstandig
gebruik moeten maken (idem, 710). Hiermee samenhangend wordt tijd lege tijd: het besef van
een geordende kosmos waarin de ordening betekenis heeft, verandert in de opvatting van een
universum als een zwijgende, maar goedwillende machine (idem, 161). Tijd wordt uitsluitend
seculiere tijd, gebruikt door de instrumentele rede in de mens zelf vormgegeven en geordende
samenleving (idem, 710).
Het afgebakende zelfbeeld (het immanente zelf), het instrumentele gebruik van de tijd, de
vanzelfsprekendheid om de ratio boven de lichamelijkheid en ervaring als waarheidsgegeven
te zien, hangen volgens Taylor sterk met elkaar samen (idem, 710 en 741). De
vanzelfsprekendheid waarmee wordt aangenomen dat de wetenschappelijke vooruitgang wel
tot deze ontwikkelingen en samenhang moesten leiden, verbaast Taylor. Alsof dat de enige
menselijke zienswijze is die hieruit kon volgen. Alsof de natuurwetenschap de enige
mogelijke waarheid is, en niet één mogelijkheid naast andere. Het is geleidelijk aan een
totaalplaatje geworden, waarvan men aanneemt dat dit het totaalbeeld van de werkelijke
realiteit is: het immanente zelf, de instrumentele rede, het praktisch gebruik van de (seculiere)
tijd en het natuurwetenschappelijk beeld van de werkelijkheid. Het voldoet echter niet aan
ons verlangen naar esthetische, ethische en spirituele behoeften aan verrijkende bronnen en
betekenisgeving, zegt Taylor (idem, 780). En niet aan de ervaring van voelen en
lichamelijkheid en sensualiteit, de vervreemding van het lichaam.
We hebben een beeld van volheid nodig
We hebben bronnen van kracht en morele en spirituele overtuigingen nodig die richting geven
aan ons leven, of die een beeld geven van een vervuld leven dat de moeite waard is, zegt
Taylor: ‘We zien allemaal dat ons leven, en/of de ruimte waarin we ons leven leiden, een
zekere morele/spirituele vorm heeft. Ergens, in een bepaalde activiteit, of toestand, bevindt
zich een volheid, een rijkdom, dat wil zeggen, op die plaats (in die activiteit of toestand) is het
leven voller, rijker, dieper, meer de moeite waard, bewonderenswaardiger, meer zoals het zou
moeten zijn.’ (idem, 46, 882). Deze kracht of bronnen kunnen buiten of binnen de eigen
begrenzing gezocht worden. Gelovigen vinden deze volheid en de bron van kracht in een
vertrouwen dat er een God bestaat van wie ze deze volheid kunnen ontvangen. Deze bronnen
of volheid kunnen echter ook gevonden worden in de verbondenheid met de natuur, of in het
besef dat er zo veel is dat almaar doorgaat en groter is dan wij. De keerzijde is er ook: het
ontbreken van het vertrouwen deze volheid weer terug te vinden, de afwezigheid van kracht.
In het gewone leven is er vaak een streven naar een tussentoestand, schetst Taylor. Wetend
dat de bron, de volheid er is, maar realiserend dat deze niet constant bereikbaar is. Eén bron
krijgt in onze waardebepaling voorrang boven de andere: de hyperwaarden (Taylor, 2007,
114).
In het dagelijks leven ‘streven we ernaar gelukkig te leven met partner en kinderen, terwijl we
een beroep uitoefenen dat ons vervulling biedt en dat bovendien duidelijk bijdraagt aan het
menselijk welzijn.’ (Taylor, 2010, 48). De vraag is wat voor ons deze volheid is. En of we
deze bron van volheid willen zoeken binnen uitsluitend de menselijke vermogens of willen we
het transcendente niet uitsluiten? (idem, 883).
29