Full text - Igitur

Waar doen we het allemaal voor, iedere dag opnieuw?
In onze levensbeschouwing hebben we ook behoefte aan een ‘beeld van volheid’ (§ 3.3;
Taylor, 2010). In dit beeld van volheid kan de verbondenheid met voorbije en toekomstige
generaties verweven zijn (v. Praag, 1947). In ons handelen in het dagelijks leven hebben we
behoefte aan de innerlijke overtuiging dat hetgeen we doen betekenis heeft. Het is de vraag of
de gerichtheid op vooruitgang nog voldoet in een betekenisvol beeld voor de waarde van ons
dagelijks bestaan. In het dagelijks leven hebben we het nodig vervulling te vinden in wat we
doen.
Van Praag noemt creativiteit en verbondenheid als zingevende bronnen in het dagelijks leven
(1978, 226). De verbondenheid van de mens met de wereld kan gezien worden als zingevende
bron in de gewone dagelijkse terugkerende arbeid, om zich thuis te voelen in de wereld en
zich opgenomen te voelen in de keten van de gebeurtenissen (idem).
5.2.b. Identiteit
Wij beschouwen onszelf als personen met een eigen identiteit, met herinneringen aan hoe we
geworden zijn zoals we zijn en een toekomstperspectief (§ 1.1.c; Elias, 1982). Dit is een grote
verandering in de geschiedenis die geleidelijk verlopen is. De menselijke identiteit is
veranderd van een poreus zelf naar een omsloten zelf (§3.3; Taylor, 2010). Dit verschil tussen
een poreus of afgesloten zelf is misschien te vergelijken met het verschil tussen te voet buiten
lopen of in de auto zitten. Als we te voet gaan zijn temperatuur, wind, zon en regen direct
voelbaar en hebben we daar een andere beleving bij dan wanneer we in een auto zitten. Zo
had men in de tijd van een poreus zelf een minder afgesloten ‘zelf’: men was minder
afgesloten voor allerlei invloeden van buitenaf. Taylor brengt dat in verband met de tijd, die
werd ervaren als cyclisch, zoals het komen en gaan van seizoenen en rituele momenten. De
verbondenheid met de natuur was vanzelfsprekender dan nu. Nu kunnen wij keuzes maken en
beslissingen nemen op basis van ervaringen uit het verleden en verwachtingen van de
toekomst (§ 2.2). We hebben een persoonlijk verhaal over ons leven en wie wij zijn (§ 2.2
McAdams, 1993). De tijd wordt meer lineair dan cyclisch gezien.
Door de ontwikkelingen van de wetenschappen ging men de natuur en het lichaam
bestuderen. In dit bestuderen nam men afstand van de innerlijke beleving. Daarmee werd de
afstand naar de natuur en de eigen lichamelijkheid groter (§3.1; Roothaan, 2005). Met het
ontwikkelen van de wetenschappen hoopte men het menselijk lijden te verlichten en
levensomstandigheden te verbeteren. In het ontstaan van de wetenschappen ging de mens
zichzelf zien als minder verbonden met de eigen ervaringen, de eigen lichamelijkheid, en met
de natuur, met alles wat leeft (idem). De natuur werd meer gezien als iets waarvan je gebruik
kunt maken, zoals grondstoffen en voeding (Lemaire, 2008; Zweers, 1995).
Mens als hoogste op de ladder of als deel van het geheel?
Met het vermogen afstand te kunnen nemen van de eigen beleving en ervaring was een
bestudering mogelijk van verschijnselen en levensvormen die zich voordoen. Mede vanuit
deze kennis is de mens zichzelf gaan beschouwen als hoogste in de schepping (§3.1;
Roothaan, 2005). Met het voortschrijdend inzicht hoe alle levensvormen cyclisch met elkaar
samenhangen en de mens de bestaanskwetsbaarheden deelt met alle andere leven en natuur
zou een slag terug gemaakt kunnen worden naar de verbondenheid. In alle mogelijkheden die
we hebben ontwikkeld zou gemakkelijk vergeten kunnen worden dat we met vele andere
levensvormen samen deel uitmaken van alle leven op aarde (§ 4.3). Dit zou door kunnen
werken in hoe wij bijvoorbeeld met dieren om willen gaan. Waarom wel uitgaan van
humanitaire gelijkheid, maar alle andere leven beschouwen als mogelijk bezit van de mens?
44