Full text - Igitur

verlegenheid die hier rond omheen is ontstaan Daarmee wordt het thema van de diepere
betekenis ook onderdrukt (Taylor 2010, 942).
Wat is het verband van het vermijden van de dood en ons westerse civilisatieproces? Volgens
Elias worden met het civilisatieproces alle ‘dierlijke’ aspecten steeds meer ingeperkt en aan
sociale regels gebonden, en beladen met gevoelens van schaamte en gêne: het uiten van
emoties wordt meer aan sociale regels gebonden en zelfbeheersing wordt het doel. De dood
als biologisch proces is een dreiging voor individuen en de soort, wat niet past in de
civilisatiegedachte (Elias, 2008, 16). De civilisatiegedachte gaat uit van een zekere
maakbaarheid van het leven. De dood als biologisch past daar niet in.
Sterven, lijkverzorging en begraven waren gebeurtenissen die niet geïsoleerd werden. Dat was
geen keuze, maar de realiteit: men leefde dichter op elkaar en had gewoonlijk geen ruimte
voor zichzelf, dus ook kinderen waren al jong vertrouwd met de dood. In tegenstelling met nu
was men vertrouwd met het zien van alle facetten van de dood (Elias, 2008, 18- 22). Volgens
Taylor is de inbedding in een groter geheel van betekenis nu verder uitgekleed (Taylor 2010,
942). De verbinding tussen de lineaire tijdsopvatting en het civilisatieverhaal is dat dood in
het lineair begrip het eind vormt: het maakt een einde aan alles wat men als doel voor ogen
had, zegt Elias. Wanneer het leven gezien wordt als een lijn, is het verhaal met de dood
afgelopen. Wanneer we het leven zien als een (deels beheersbare) levensloop met individuele
ambities past het niet om de afhankelijkheid te erkennen van de samenhang en
afhankelijkheid tussen mensen, generaties, en natuurlijke kringlopen (idem, 42).
Korte samenvatting
Uit voorgaand hoofdstuk blijkt dat de lineaire tijdsopvattingen belangrijk zijn geworden om
ons leven vorm te geven en in te richten. Onze herinneringen maken een belangrijk deel uit
van onze identiteit. Een beeld van de toekomst is nodig om in onze cultuur in het hier en nu te
kunnen functioneren om plannen te kunnen maken, doelen te verwezenlijken en zicht te
hebben op onze toekomst. In de lineaire tijdsopvatting betekent de dood een eindpunt, en is
ouder worden een moeilijk te accepteren keerzijde van ons maakbaarheidsideaal.
De mogelijkheid tot plannen maken en doelen verwezenlijken in onze levensloop heeft een
keerzijde wanneer de gerichtheid op de lineaire waarden ten koste gaat van de cyclische
tijdswaarden, zoals in de westerse cultuur gebeurd is. Over het ontstaan van deze scheefgroei
gaat het volgende hoofdstuk.
22