Welstandsnota gemeente Deventer

4.0 Gebiedscriteria landelijk gebied
4.1 Landschappelijke deelgebieden
In deze paragraaf volgt eerst een uiteenzetting van de opbouw
van dit hoofdstuk. Daarbij wordt ingegaan op de gebiedsindeling,
de gebiedsbeschrijving, de richtlijnen voor erfinrichting en
welstandscriteria voor bebouwing.
Gebiedsindeling
Het gemeentelijke grondgebied is ten behoeve van deze
welstandsnota opgedeeld in verschillende gebieden, wat
heeft geresulteerd in de welstandskaart. Voor het landelijk
gebied hebben het landschapsontwikkelingsplan 1 (LOP) en de
omgevingsvisie 2 als basis gediend.
Het landelijk grondgebied van de gemeente Deventer wordt in deze
welstandsnota verdeeld in de volgende gebieden:
[1] Het rivierenlandschap
[2] Het oude cultuurlandschap
[3] Het jonge ontginningenlandschap
Het buitengebied van Deventer is een mozaïek van landschapstypen.
Het reliëf en de bodemgesteldheid waren bepalend voor
de inrichting van het landschap. Op de dekzandruggen ontstonden
aaneengesloten escomplexen en individuele kampontginningen.
De lagergelegen broekgebieden zijn ontgonnen na de aanleg van
de Sallandse weteringen. Grote delen van het gebied bleven tot in
de negentiende eeuw in gebruik als heide of gemeenschappelijk
weiland. In de loop van de negentiende eeuw zijn de gemeenschappelijke
markegronden verdeeld en ontgonnen (jonge
ontginningenlandschap). Sterke begrenzingen bestaan niet,
doordat de diverse landschapstypen in elkaar overvloeien.
Het rivierenlandschap kent een heldere begrenzing doordat
deze buitendijks is gelegen (de IJssel en uiterwaarden). Het
overige buitengebied van Deventer kent een brede variatie aan
landschapstypen zoals het hoevenlandschap, open enken, natte
laagtes, landgoederen en heide- en broekontginningen. Voor de
bruikbaarheid van deze welstandsnota is een indeling in het oude
cultuurlandschap en het jonge ontginningenlandschap gehanteerd.
Het oude cultuurlandschap
Het oude cultuurlandschap bestaat uit oude nederzettingen en
ontginningen. Dit gebeurde met name op de hogere gronden
aangezien de laagtes te nat waren. Beplantingen, zoals houtsingels,
dienden ter afscheiding van de percelen en als veekering. Oude
landgoederen hadden een positie in een bosrijke omgeving.
Het oude cultuurlandschap bestaat dan ook grotendeels uit
een hoevenlandschap. In dit hoevenlandschap zijn open (bolle)
enken gelegen en natte (holle) laagtes. De indeling van het oude
cultuurlandschap komt overeen met de indeling in dekzandruggen
en het weteringenlandschap uit het LOP 1 en de indeling in het oude
hoevenlandschap, essenlandschap en maten- en flierenlandschap
uit de omgevingsvisie 2 .
Het jonge ontginningenlandschap
Het jonge ontginningenlandschap bestaat uit vrij recente
ontginningen in de lage, natte delen van het plangebied. De
ontgonnen heide- en broekgebieden hebben hierbij een rationeel
karakter (rechtlijnige percelen en kavels). De bebouwing heeft
een functionele opzet met veelal een rechthoekig woonhuis met
zadeldak, met achter het woonhuis de bedrijfskavel. De indeling
in het jonge ontginningenlandschap komt overeen met de indeling
in dekzandruggen, het weteringenlandschap en dekzandlaagtes
uit het LOP 1 en de indeling in het oude hoevenlandschap,
essenlandschap, maten- en flierenlandschap en jonge heide- en
broekontginningenlandschap uit de omgevingsvisie 2 .
Aangezien het buitengebied van Deventer uit een mozaïek
van landschapstypen bestaat, is het mogelijk dat in het oude
cultuurlandschap jonge ontginningen zijn gelegen (in de natte
laagtes) en in het jonge ontginningenlandschap kunnen oude,
waardevolle enken zijn gelegen met daaromheen oude boerderijen.
Voor het hoevenlandschap, de open enken, de natte laagtes (met
waterlopen) en de oude landgoederen gelden de richtlijnen en
criteria die beschreven staan onder het oude cultuurlandschap.
Voor heide- en broekontginningen, jonge landgoederen (met
rationele opzet) en recenter ontgonnen percelen in de natte
laagtes (indien deze een rationele opzet kennen) gelden de
richtlijnen en criteria die beschreven staan onder het jonge
ontginningenlandschap.
1 Een plus voor het landschap van Salland. Landschapsontwikkelingsplan gemeenten Deventer, Raalte, Olst-Wijhe (2008).
2 Omgevingsvisie Overijssel. Visie en uitvoeringsprogramma voor de ontwikkeling van de fysieke leefomgeving van de provincie Overijssel (2009).
Gebiedsbeschrijving
Per gebiedstype wordt eerst uiteengezet om welk gebied het
gaat. Vervolgens zullen de voor het beeld bepalende kenmerken
van het landschap en de bebouwing, waarmee het gebied zich
onderscheidt van andere gebieden, aan bod komen. De kenmerken
van het landschap komen tot uiting in een beschrijving van
de structuur van beplanting en wegen, de aanwezigheid van
water, de aanwezigheid van reliëf en de situering van erven.
De landschappelijke kenmerken zijn beschreven, omdat in deze
welstandsnota ook richtlijnen zijn opgenomen voor de erfinrichting.
De bebouwingskenmerken kunnen te maken hebben met de massa
en vorm van de bebouwing, de nokrichting, de architectonische
kenmerken van de gevels, de detaillering en de kleur- en
materiaaltoepassing.
Reikwijdte
De reikwijdte van het document is beperkt tot het (agrarische) erf.
De welstandsnota geeft richtlijnen en criteria voor ontwikkelingen
op erf- en bebouwingsniveau. Voor de indeling in landschappelijke
deelgebieden is het dan ook van belang dat wordt gekeken naar de
samenhang van de bebouwing met het landschap.
Voor de landgoederen zijn de ruimtelijke karakteristieken en
de ruimtelijke kwaliteit vastgelegd in de notitie “De Deventer
Landgoederen, beschrijving en waardering”. Bij de richtlijnen voor
landgoederen wordt in deze welstandsnota verwezen naar deze
notitie.
Erfinrichting
Ontwikkelingen in het landelijk gebied hebben een grote invloed
op de gebiedskarakteristieken van het landschap. Bij de realisatie
van nieuwe erven, uitbreidingen van bestaande erven of bij
functieveranderingen op bestaande erven is er sprake van een
verandering in de verschijningsvorm van het erf en het landschap.
Het is daarom belangrijk dat deze veranderingen rekening
houden met aanwezige landschappelijke kwaliteiten, waarbij de
erven een meerwaarde kunnen betekenen voor de ruimtelijke
kwaliteit van het gebied. Op erfniveau zijn drie factoren bepalend
voor een goede samenhang tussen het erf en het landschap:
de ontwikkelingsrichting van het erf, de bouwrichting en de
erfbeplanting.
In de paragraaf ‘erfinrichting’ worden de richtlijnen afgestemd op
Welstandsnota gemeente Deventer - 10 mei 2011 43