Reformatie en volkscultuur in het achterland van Deventer 1597 ...

klaarde hij katholiek te zijn, bekende in concubinaat te leven en bad niet
worden bezwaard in zijn consciëntie. Ook Johannes ter Borch - op dat
moment pastoor van Weerselo - verscheen. Hem schorste de classis onmiddellijk
wegens zijn 'onwettelyck incomen, apostasye, schandelyck leven,
lasteringe der gereformeerde religie, vereeringe des brootgods etc'.
De pastoor van Tubbergen hield zich ziek terwijl die van Denekamp en
Almelo eveneens schitterden door afwezigheid. Ook de pastoor van Ootmarsum
hield zich ziek, maar zijn kapelaan bekende dat in Ootmarsum de
mis in het huis van de pastoor heimelijk werd opgedragen. Hij werd geschorst;
de positie van de pastoor bleef onzeker. De drost werd gelast erop
toe te zien dat de mis werd nagelaten en het kazuifel op de predikstoel niet
gebruikt."
De reformatie der pastoors leidde ook enkele volgende zittingen niet tot
het beoogde resultaat. De classis besloot uiteindelijk tot de overplaatsing
van enkele predikanten binnen de eigen classis. Aldus kregen Oldenzaal,
Ootmarsum, Weerselo en Wierden in 1626 een predikant, maar het verzet
bleef voortbestaan. In Ootmarsum werden de misvieringen gecontinueerd.
Van Ter Borch werd bericht dat hij op de Weerselose pastoriegoederen
'noch stoutelyck gravet ende plantet, beroemende sulckes vut schriftelycke
last, hem van den Biscop Rouvenio medegedeelt'."
Op 8 augustus beriep de classis de predikant Alckemade van Enschede
naar Oldenzaal om daar de kerk te reformeren. De drost van Twente, Robert
van Ittersum, approbeerde na enkele weken zijn aanstelling. Alckemade
kon zijn werk in de loop van oktober aanvangen, maar zijn komst
naar Oldenzaal versterkte de godsdienstige tegenstellingen. Ondertussen
had de classis bij de Staten gerekestreerd voor een volledig verbod op de
katholieke godsdienst, hetgeen de Staten inwilligden en bij plakkaat lieten
afkondigen." Gesteund door dit plakkaat, nam Alckemade bezit van de
pastorie en ondernam hij in samenwerking met de drost pogingen om zowel
de deken als de scholarch uit hun functie te zetten.
Veel roemenswaardigs verwachtte Alckemade niet van Oldenzaal. Het
afgekondigde plakkaat ten spijt bleek het spoedig 'dat alle die burger kinderen,
die niet weynich int getal zedert den overganek ionck geworden
syn, van den Pastoor ende andere mispriesteren gedoopt zyn'." Enkele ouders,
die hun kind naar de gereformeerde predikdienst ten doop brachten,
werden door de pastoor onder bedreiging uit de kerk gehouden, en de kinderen
katholiek gedoopt." De papen liepen rond Pasen uit tot Ootmarsum
'ende elders om die luyden met assehe te smeren ende haer als mispapen
gebruieken te laten'."
Classis en Staten hadden de tweede fase van reformatie ingezet, maar de
katholieken lieten zich niet onbetuigd. Over en weer namen intimidaties
en bedreigingen gedurig toe. Alckemade verwachtte spoedig door de
spaansgezinden in gijzeling te worden genomen. 'lek achte, dat gelyck ick
van goeden pryse aent viants syde verklaert bin, oock alsoe in gelycke
graet die Papen binnen Oldenzeel gehoren conditionaliter en provisionaliter
oock voor goeden pryse geholden te worden', luidde zijn advies." Enkele
weken later zat Alckemade met enkele andere predikanten inderdaad
62