Reformatie en volkscultuur in het achterland van Deventer 1597 ...

te vieren. Op 20 februari 1628, vlak voor de genoemde Petrikeur, wijdden
enkele geestelijken de altaren in de basiliek opnieuw in. De viering van de
eerstvolgende St. Plechelmusdag, gewoonlijk op de 1Se juli, stond geheel
in het teken van de overwinning op de calvinisten. Niet alleen werd die
viering negen dagen vervroegd, ook werd de processie, waarin het zilveren
borstbeeld van Pleehelmus triomfantelijk werd meegedragen, langs de
Gasthuiskerk gehouden, iets wat geheelongebruikelijk was.
'Wandt als gisteren als wy onder die Predicatie waren hefft die Clerisi medt hae-
ren Patroon Plechelrn haer processie neffens onse kerck henen gedaen, soe
vreesselyck brullende ende bukkende, dat ick in langen tydt van anse gemeynte
niet kunde gehaart worden, al soe dat onsen Goodts dienst var een lange tyt
moste cesseren. [...] Die schellen die clongen, ende die Papen vingen eerst vast
voor onse kercke an te singen, ende riepen soe vresselyck dat die kercke da-
verde. Die Burgemeesteren droegen het gehemelte. Veel van die Papen, ende
het gemene popel gaepten al lachende ende spottende in onsen auditorio. Den
schimp die wy Iyden mosten, soude te lanck vallen te verhalen'.
Niet alleen de deken en het kapittel, maar ook de overheden en het volk
hebben ons 'eenparichlyck ras in onsen Goodts dienst geturbeert', alsdus
de veelgeplaagde Alckernade."
Met het interim-akkoord van Roosendaal in 1628 bleken niet alleen de
predikanten ontevreden, ook de Staten stoorden zich de daaropvolgende
jaren in toenemende mate aan de katholieke magistraatskeuzes die binnen
Oldenzaal werden gemaakt. Toen in 1632 bovendien de diensten van de
pater in het klooster van Almelo meer en meer een toeloop van katholieken
veroorzaakten, was de maat vol en drongen ridderschap en steden bij
de Staten-Generaal aan op de opzegging van het interim-akkoord. Een militaire
bezetting van kerk en raadhuis binnen Oldenzaal werd daarbij wenselijk
geacht. In december werd het interim-akkoord door de Staatse partij
uiteindelijk opgezegd."
Hiermee kon de finale afrekening met de openbare katholieke erediensten
haar intrede doen. Op verzoek van de classis werd de roomse religie
in alle plaatsen onder de drostambten Twente en Haaksbergen bij plakkaat
verboden; in plaats van pastoors en kapelanen zouden in Ootmarsum,
Weerselo en Haaksbergen predikanten benoemd worden. De kerken in
Denekamp en Losser werden vooreerst gesloten, terwijl een predikant
voor Tubbergen in bedenking werd gehouden. Op Haaksbergen na, waar
de katholieke goedsheren een classicale benoeming tot 1646 konden traineren,"
werden al deze plaatsen onder classicaal gezag gevoegd. De geestelijkheid
van de kloosters in Oldenzaal en Almelo werd op non-actief gesteld.
Voor de administratie van de geestelijke goederen binnen Oldenzaal
werd de staatsgezinde Berent Roeck tot rentmeester aangesteld."
Wij hebben in het bovenstaande onderzocht welke het chronologische
verband tussen de Opstand en de institutionele reformatie is. Daarbij zijn
veel plaatsen en jaartallen genoemd. In de onderstaande tabel wordt een
overzicht gegeven van predikantsbenoemingen in Twente.
64