Jongens en meisJes

pesten
Dagelijks zijn honderdduizenden kinderen in Nederland slachtoffer
van pestgedrag. Dit betekent dat in een gemiddelde stamgroep twee
tot vier kinderen worden gepest en er evenzoveel kinderen zijn die
pesten. Dat de gevolgen van pesten groot zijn, zeker als het pestgedrag
langer duurt, is bekend. Slachtoffers hebben meer kans op sociale
en emotionele problemen (lage zelfwaardering, eenzaamheid en
depressie) en psychosomatische klachten (hoofdpijn, slaapproblemen
en vermoeidheid).
Kinderen die pesten hebben een verhoogde kans op het ontwikkelen
van onaangepaste gedragspatronen waardoor ze grotere kans lopen
op ernstige problemen in de adolescentie zoals (alcohol-)verslaving,
crimineel gedrag, suïcidaal gedrag en tienerzwangerschappen.
Groepsdynamiek bij pesten
In het verleden richtte zowel het onderzoek naar pestgedrag, als ook
de diverse interventieprogramma’s, zich vrijwel uitsluitend op de individuele
slachtoffers of daders. Maar uit onderzoek uit, met name in
Scandinavische landen1 , blijkt dat pesten meer gezien moet worden
als een groepsfenomeen, waarbij veel meer kinderen betrokken zijn
dan alleen de dader en het slachtoffer.
Bij pesten bestaat een duidelijke groepsstructuur, waarbij de dader
centraal staat in de groep, met daaromheen verschillende kinderen
die allen op hun eigen wijze een bijdrage leveren aan het pestgedrag.
De rol die sommige kinderen hierbij vervullen is groter (aanmoedigen
en helpen) dan de rol van andere kinderen (buitenstaanders). Er zijn
verschillende rollen te onderscheiden bij het pesten.
Naast de dader en het slachtoffer komen ook nog voor:
• de kinderen die de dader actief helpen
• de kinderen die de dader aanmoedigen (bijvoorbeeld door te lachen)
• de kinderen die het slachtoffer helpen
• de kinderen die zich niet mengen in de pestsituatie (de buitenstaanders)
De gevolgen van pestgedrag beperken zich dus niet tot de eerder
genoemde vier tot acht slachtoffers en daders per groep, maar ook
de overige groepsgenoten hebben last van het pesten. Het pestgedrag
hindert het leren en draagt eraan bij dat kinderen school minder
leuk vinden. Als pestgedrag niet adequaat aangepakt wordt, kunnen
kinderen bovendien de conclusie trekken dat slachtoffers verdienen
wat ze krijgen, dat macht belangrijker is dan rechtvaardigheid en dat
volwassenen niet goed voor kinderen zorgen2 .
Verschil jongens en meisjes
J o N g E N S E N M E I S J E S
MeIdenvenIjn Gitty strenGers
Wetenschappelijk onderzoek naar pesten heeft de afgelopen decennia nieuwe inzichten gegeven. Twee belangrijke
elementen, die onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden, betreffen inzichten over de groepsdynamiek die bij pesten een
belangrijke rol spelen en kennis over specifiek pestgedrag van meisjes, het ‘meidenvenijn’.
Hiernaast bestaat er een belangrijk verschil tussen de manier waarop
jongens pesten en de manier waarop meisjes dat doen. Met name
jonge jongens pesten op een meer directe en fysieke manier, zoals
slaan, schoppen, duwen, spullen afpakken etcetera. Naarmate jongens
ouder worden verschuift dit puur fysieke pesten naar meer verbale
vormen, zoals uitschelden en belachelijk maken, waarbij fysieke
handelingen een rol kunnen spelen. Deze directe vorm van pesten is
over het algemeen minder onzichtbaar voor volwassenen, waardoor
ingrijpen sneller en dus efficiënter kan gebeuren.
Meisjes hanteren daarentegen een meer indirecte stijl die ook
omschreven kan worden als relationele agressie. Dit wil zeggen dat
M E N S E N K I N D E R E N 127 mei 2011 13