Jongens en meisJes

36
InspIratIe
Vanuit
DE bRoN aD boes
Alleen in kleine kring was het en is het sinds
1925 wat algemener bekend dat het groeiproces
van onze jeugd verkort en versneld verloopt,
wat ook in de ons omringende landen het
geval blijkt te zijn. het rijpingsproces is twee tot
tweeënhalf jaar vervroegd en daardoor wordt
ook de totale ontwikkeling van de kinderen
versneld en ingekort. Een schoolkind moet zich
als gevolg daarvan tegenwoordig in ongeveer
dertien jaar zowel lichamelijk als geestelijk
zo ver ontwikkelen als vroeger in vijftien jaar.
Tevens is het nu echter twee jaar eerder rijp, dus
ook in het bezit van alle daarmee verbonden
driften en energieën. Daarom moeten we nog
intensiever zoeken naar een ander evenwicht
tussen onderwijs en lichamelijke verzorging in de
scholen. En dat betekent dat het uit oogpunt van
volksgezondheid onhoudbaar is om leerlingen
onder de tot nu toe geldende voorwaarden in de
school te laten leren. 1
Met het weglaten van het jaartal 1925 zou menige lezer kunnen vermoeden
dat we te maken hebben met een recent verschijnsel. Niets is
minder waar. Suus Freudenthal voegt er in 1982 in een voetnoot nog
het volgende aan toe: ‘Sinds het verschijnen van de Führungslehre
(1937) is dit groei- en rijpingsproces nog in hoge mate versneld (..)’.
Onderwijsvernieuwers hebben voor fysieke aspecten van opgroeiende
kinderen aandacht gevraagd. Montessori fulmineerde tegen de
schoolbank en Petersen liet meubilair voor zijn school maken door het
beroemde Bauhaus in Dessau.
Wie al lang in het onderwijs werkzaam is kan vergelijken: Zijn kinderen
in fysiek opzicht anders dan vroeger en zo ja, in welk opzicht?
Daarna is de vraag aan de orde of met dat gegeven (beter) rekening
gehouden moet worden. Vast staat dat kinderen in lengte toenemen,
hetgeen betekent dat met regelmaat moet worden toegezien op de
grootte van stoelen en tafels: Is er voldoende meubilair voor lange
kinderen?
Het gaat om veel meer. Veel kinderen verkeren in de bovenbouw al
in de puberteit, de meisjes voorop. Dat betekent voor iedereen die
daar werkt dat het nodig is om op z’n minst kennis te nemen van
hoofdstukken over puberteit in de ontwikkelingspsychologische
literatuur. Er is momenteel aandacht voor de ontwikkeling van de
hersenen, in het bijzonder bij pubers, maar er is veel meer van
M E N S E N K I N D E R E N 127 mei 2011
belang. Ook hier geldt: ‘Elke puber is er één’. Grotere verschillen
dan tussen kinderen in de bovenbouw zijn nauwelijks denkbaar.
Het onderwerp leent zich met enige regelmaat voor teamoverleg. Het
spreekt vanzelf dat de aanwezigheid van de gymnastiekdocent daarbij
onmisbaar is. De betekenis van huisbezoek kan ook in dit verband
niet worden overschat. Dan kan zichtbaar worden in welke wereld
(-en) een kind verkeert. Hoe sluit het onderwijs daarbij aan of bewust
niet? De bezoekende groepsleider moet als mede-opvoerder vooral
veel vragen aan de ouders stellen.
Een heel andere invalshoek bij hetzelfde thema, versnelde groei, is
er bij jonge kinderen. Onmiskenbaar worden leerprocessen in veel
scholen vervroegd. In de onderbouw moeten kinderen worden voorbereid
op de start van het eigenlijke leesonderwijs in september van
groep 3, zo luidt ook de opvatting van het toezicht. De vraag is aan de
orde in hoeverre het onderwijs, al of niet onbedoeld, aan ongewenste
versnelling meewerkt.
Ad Boes is adviseur van de Nederlandse Jenaplan Vereniging
1. ‘Van didactiek naar onderwijspedagogiek’, bladzijde 113, Groningen
1982, vertaling van ‘Führungslehre des Unterrichts’, Peter Petersen,
1937