Jongens en meisJes

32
aNgSt en WantrouWen HenK Van Der WeijDen
Veel mensen hebben het goed in
onze westerse, democratisch
ingerichte samenleving. Onze welvaart
en welzijn kennen ook hun keerzijde
(milieuproblematiek), maar over het
algemeen leven we er fijn op los.
Volop genieten is er helaas niet altijd
bij, omdat ons toch steeds weer angst
en onheil wordt aangepraat. Het
beeld dat uit de nieuwsmedia opduikt
is er een van kommer en kwel, en
vooral van de angst daarvoor.
Angst en wantrouwen zijn slechte raadgevers in het vakgebied waarin
wij opereren: opvoeding en onderwijs. Een vakgebied dat gekenmerkt
moet worden door: optimisme, een positieve instelling, toekomstgericht
en blijheid. Wie nu in het onderwijs werkt, zakt de moed wel eens
in de schoenen. Het wantrouwen groeit waar vertrouwen moet zijn:
‘Zijn de leraren wel goed opgeleid? Kunnen ze mijn kind nog wel begeleiden?
Registreren ze wel voldoende? Halen ze uit de kinderen wat
erin zit? Besteden ze wel voldoende aandacht aan rekenen en taal?’
Het wantrouwen wordt steeds beter door de overheid georganiseerd.
Toezicht en handhaving zijn de sleutelwoorden. Op zich niks mee,
maar je wordt er wel gek van. Stoppen daarmee, zorg weer voor glans
en balans in het onderwijs, zou je zo zeggen. Pedagogisch georiënteerde
scholen waaronder jenaplanscholen, kunnen goed en stressvrij
onderwijs volop verzorgen in het belang van hun kinderen. Dat kan
bereikt worden door evenwichtige en goedopgeleide leraren en niet
door te mikken op angst, wantrouwen, toezicht en handhaving. Politici
en ambtenaren die voordeel halen uit het aanpraten van angst en
het uiten van wantrouwen, moeten daar onmiddellijk mee stoppen.
Het is leraren onwaardig om ze op te zadelen met negativisme.
Kwaliteitsverbetering wordt niet bereikt door te focussen
op leeropbrengsten van de kinderen, maar wel door te
investeren in de professionaliteit van de leraar (initiële
scholing en nascholing en in salariëring).
Drie onderwijskundige thema’s die te maken hebben met het opvoeren
van angst en wantrouwen worden hier nader toegelicht: verschraling
van het onderwijsaanbod (verenging), opbrengstgericht werken
en (de aankomende) eis van een verplichte eindtoets.
Verenging van het onderwijsaanbod
Het debat over de kwaliteit van het onderwijs is de laatste jaren bij
de overheid (regering, inspectie) verschraald tot het vaststellen van
M E N S E N K I N D E R E N 127 mei 2011
de (leer)opbrengsten. Dat zijn de leerresultaten van de kinderen en
dan met name op het gebied van taal en rekenen. Voorop staat bij
deze clubs de gedachte: ‘Wat voegt het onderwijs, respectievelijk
een afzonderlijke school toe aan de ontwikkeling van een kind?’. Die
toegevoegde waarde is dan de graadmeter voor de kwaliteit van het
onderwijs. De toegenomen schoolse kennis en vaardigheden worden
dan toegeschreven aan de kwaliteit van het gevolgde onderwijs.
Naarmate deze prestaties hoger zijn, is het onderwijs ook beter,
althans volgens deze redenering. De context van het onderwijs wordt
in deze wijze van praten niet of nauwelijks meegenomen (samenstelling
kinderenpopulatie, sociaal-maatschappelijke omgeving van de
school, samenstelling schoolteam, faciliteiten). Dat leidt tot een ongebreidelde
afrekencultuur.
Het natuurwetenschappelijke, deterministische maakbaarheidsmodel
krijgt meer en meer invloed ook op sociaal-maatschappelijke componenten
van het samenleven. Het model is veelal eenduidig en het
resultaat wordt vertaald in getallen waarmee dan gerekend kan wor