Download het Technisch Vademecum Recreatieve Infrastructuur

3.10 Verlichting
3.10.1 Pro en contra
Verlichting op het openbaar domein wordt naar aanleiding van twee beweegredenen toegepast. Enerzijds
is er de veiligheid (verkeersveiligheid en veiligheidsgevoel) en anderzijds is er het esthetische element.
Er zijn daarnaast ook tal van redenen om paden in groengebieden niet te verlichten. Dit zijn bv. effecten
op mens en natuur, lichtvervuiling, energiebesparing, budgettaire besparing, de vandalismegevoeligheid
van verlichtingsarmaturen, maar ook de kans op schijnveiligheid. Het is dus niet evident
om te beslissen waar wel en waar geen verlichting in groengebieden wenselijk is. Er zal per gebied een
afweging gemaakt moeten worden.
Veiligheid
Veiligheid omvat zowel de verkeersveiligheid als de sociale veiligheid. Functionele ruimten zoals parkings,
oversteekplaatsen en functionele fietspaden hebben meer nood aan verlichting dan andere zones
in het groengebied.
Goede verlichting vergroot het gevoel van veiligheid. Ook bij een laag lichtniveau voelt men zich veilig.
Men mag zeker geen gevoel van schijnveiligheid opwekken. Op plaatsen in de groene openbare ruimte
waarbij het niet de bedoeling is dat deze bij duisternis gebruikt worden, kiest men bewust om niet te
verlichten.
In volgende gevallen wordt verlichting sneller overwogen:
• Het groengebied ligt in stedelijk gebied.
• Het groengebied is ’s nachts toegankelijk.
• De route vormt een functionele verbinding.
• Er is geen alternatieve verlichte route aanwezig.
Esthetiek
Naast de sfeer die gecreëerd wordt door het licht, kan ook het lichtelement zelf een bepaalde esthetische
waarde hebben. Afhankelijk van de locatie is bij het ontwerp van verlichtingsarmaturen esthetiek
belangrijk. Een armatuur kan opvallend of zo onopvallend mogelijk ontworpen worden of er kan voor
gekozen worden de armatuur volledig aan het zicht te onttrekken en in te bouwen.
Lichthinder voor mens en natuur
Verlichting heeft niet alleen voordelen. Nachtelijke verlichting verstoort het dagelijkse waakslaapritme.
Voor de mens betekent dit dat we langer actief kunnen blijven en weer vroeger actief worden, wat
vooral een effect heeft in de donkere wintermaanden. Onze waardering van duisternis wordt echter gehinderd
doordat wij nu eenmaal ‘dagdieren’ zijn. We hechten niet zozeer aan duisternis terwijl dit toch
een belangrijk element is in ons leven. Voor tal van biologische processen is de natuurlijke afwisseling
tussen licht en donker een vereiste. Dit is niet enkel voor de mens zo, maar ook voor (bijna) al wat
hier op aarde leeft. De belangrijkste directe hinder van licht voor de mens is verblinding. Dit kan door
de juiste keuze van lichtbron en de oriëntatie van de lamp voor het grootste deel voorkomen worden.
Lichtverstoring kan een negatieve impact hebben op de aanwezige fauna. Lichthinder kan, weliswaar
sterk afhankelijk van de diersoort in kwestie, leiden tot:
• barrièrewerking en versnippering van de leefgebieden;
• indirect verlies aan leefgebied door beperking van het ruimtegebruik;
• kwaliteitsvermindering van de leefgebieden.
Ontwerp en beheer van recreatieve zones
73