ARGUS fotoJAARboek 2012

Vera Dua is doctor in de landbouwwetenschappen
en voormalig Vlaams minister van Landbouw en
Leefmilieu.
De opwarming van het klimaat, die in eerste instantie veroorzaakt is door de Westerse industrielanden, heeft desastreuze gevolgen voor het milieu
overal ter wereld. De zwaarst getroffen mensen zijn de armen in het Zuiden, die de gevolgen van de klimaatsverandering het snelst aan den lijve ondervinden
en er het meest kwetsbaar voor zijn. Bovendien kreunt het Zuiden al jaren onder de manier waarop er wereldwijd voedsel wordt geproduceerd
en handel gedreven. Hoe moeten we met deze verpletterende verantwoordelijkheid omgaan en wat moet er veranderen?
Vera Dua is vandaag betrokken bij het Centrum voor Duurzame Ontwikkeling (CDO) van de Universiteit Gent. De ex-politica maakt een scherpe
analyse van wat er misloopt op het vlak van milieu en landbouw in het Zuiden en suggereert mondiale oplossingen. ‘Ons westers landbouw- en voedselsysteem
heeft een enorme impact op het klimaat,’ zegt Dua. ‘Het gaat daarbij niet alleen over de manier waarop we aan landbouw doen, de productie
van voedsel en veevoer, maar ook over het transport ervan. Ongeveer de helft van het klimaatprobleem wordt veroorzaakt door ons voedselsysteem.
Tegelijk is landbouw de sector die het snelst de klimaatimpact voelt. Het UNDP (United Nations Development Programme) voorspelt dat als de gemiddelde
temperatuur op aarde met twee graden stijgt, 600 miljoen meer mensen armoederisico lopen. Dat is onaanvaardbaar, want voedsel is een
mensenrecht’.
Het meest schrijnende – en iets dat nog al te vaak wordt vergeten – is dat we op deze wereld ruim genoeg voedsel produceren om iedereen te voeden.
Toch lijdt bijna 1 miljard mensen honger en eet nog een miljard mensen te eenzijdige voeding. Wat betekent dat voor 2050, als we met naar schatting 9
miljard aardbewoners zullen zijn? ‘We hebben ongeveer 4,5 miljard hectare landbouwgrond tot onze beschikking en ik ga ervan uit dat iedereen het er
over eens is dat we niet verder mogen ontbossen,’ zegt Dua. ‘Dat betekent dat er geen landbouwgrond meer bij kan worden gecreëerd, maar dat is ook
niet nodig. Een halve hectare landbouwgrond moet volstaan om een mens te voeden. Dat is perfect mogelijk, op voorwaarde dat we landbouwgrond
gebruiken om voedsel te produceren en niet voor biobrandstoffen. En dat we kunnen komen tot wat de FAO (de Food and Agriculture Organisation
van de Verenigde Naties) omschrijft als een duurzame intensificatie. Van die 4,5 miljard hectare is momenteel ongeveer 30% zeer productief, 60%
produceert ondermaats en 10% produceert bijna niets. We moeten ons dus op die laatste 70% concentreren. En we moeten internationaal afspreken
dat biobrandstoffen van de eerste generatie geen optie zijn.’
Kleine boeren
Talloze studies wijzen uit dat als we de honger uit de wereld willen bannen, we ons in de eerste plaats moeten concentreren op de kleine boeren, de
kleine producenten in het Zuiden. Zij maken ongeveer de helft uit van de 950 miljoen mensen die honger lijden. ‘Het klinkt wellicht zeer tegenstrijdig
dat boeren in armoede leven, maar dat heeft er onder andere mee te maken dat er geen lokale markten zijn, geen infrastructuur, geen koel- of bewaarruimtes.
We moeten die lokale landbouw intensief ondersteunen met infrastructuur en vorming,’ stelt Dua.
Als we de hele wereldbevolking in de toekomst voldoende willen voeden, moeten we keuzes maken en landbouwgrond in de eerste plaats voor directe
voedselproductie aanwenden. Nu is dat niet het geval. De concurrentie met biobrandstoffen is zoals gezegd onaanvaardbaar groot, maar het effect
van onze vleesconsumptie is zo mogelijk nog ingrijpender, stipt Dua aan. ‘Drie kwart van de landbouwgrond wordt direct of indirect aangewend voor
veeteelt omdat er ofwel dieren op grazen ofwel omdat er veevoer op wordt geteeld. Zomaar even 44% van de graangewassen wereldwijd worden
als veevoer gebruikt. Dat is een zeer inefficiënte manier om met voedsel om te springen. We moeten er in Europa voor zorgen dat we zelf voldoende
veevoer kunnen oogsten of onze veestapel in die mate afbouwen dat we ons eigen vee kunnen voeden. Dat impliceert dat we ons vleesrijke voedingspatroon
zullen moeten aanpassen.’ Zulke veranderingen op het gebied van veevoer, hebben ook hun gevolgen voor de boeren in ons land. Zij zijn destijds
113 |