maart/april 2001 de moederschapsideologie van het ... - Nemesis

egel ter bescherming van de gezondheid van een
zwangere of pas bevallen vrouw; de bijzondere relatie
tussen moeder en kind speelde daarin geen rol. Gezien
deze stand van zaken is het moeilijk uit te maken in
hoeverre 'de bijzondere relatie' (nog) door het Hof zelf
een als belangrijk element in de doelstelling van 'bescherming
van het moederschap' wordt beschouwd.
Desondanks zou het achterwege laten van deze zinsnede
mij ook welkom zijn, temeer nu zij in de rechtspraak
geen rol van enige betekenis vormt.
Ad overweging 3: geen vragen van gezinsstructuur of
taakverdeling tussen echtgenoten
De derde cruciale overweging uit Hofmann luidde dat
de richtlijn niet tot doel heeft vragen van gezinsstructuur
of de taakverdeling tussen de echtelieden te willen
regelen. Betekent dit nu dat het Hof van oordeel is dat
de rolverdeling tussen echtgenoten vooral hetzelfde,
en dus traditioneel, moet blijven? Naar mijn mening
niet. Het Hof kwam in Hofmann tot deze overweging
na een uitvoerige beschouwing over de aspecten die de
richtlijn wel regelt (r.o. 18 t/m 23), als reactie op opmerkingen
van die strekking van verweerder. Ook als
men de richtlijn zelf bestudeert kan niet tot de conclusie
gekomen worden dat er enige bepaling in staat die
betrekking heeft op (behoud of verandering van) de gezinsstructuur.
In latere arresten herhaalt het Hof ook deze opmerking
maar ik kan daar niet uithalen dat het Hof - zoals Mc-
Glynn stelt - bescherming van vrouwen binnen het gezinsleven
naar binnen haalt. In Stoeckel en Commissie-
Frankrijk is deze constatering juist de aanleiding om te
oordelen dat bepaalde voorzieningen van lidstaten
strijdig met de richtlijn zijn (en dus vallen onder de
verboden bescherming van de artikelen 3 lid 2 sub c en
5 lid 2 sub c van richtlijn 76/207). Een algemeen verbod
op nachtarbeid teneinde vrouwen hun zorgende
taak thuis te kunnen laten uitvoeren is niet toegestaan.
Een alleen voor moeders geldend recht op vrije dagen
in verband met schoolvakanties kan niet goedgekeurd
worden om de enkele reden dat het in de praktijk moeders
zijn die daarbij aanwezig zijn en niet vaders. Natuurlijk
zou het wenselijk zijn als het Hof kon oordelen
dat ook vaders die rechten zouden moeten hebben,
maar zo werkt het niet in de jurisprudentie van het
HvJEG. Het Hof oordeelt alleen over de vraag of een
regeling in strijd is met de richtlijn, ongeveer zoals in
ons land de Commissie gelijke behandeling. Het Hof
legt geen sancties op, dat is aan de lidstaten overgelaten
en evenmin doet het Hof uitspraken of suggesties
over wetsaanpassingen.
McGlynn ondersteunt haar betoog op dit punt vooral
met het arrest Hill-StapletonP In dit arrest zou het
Hof zelfs verder voortschrijden op het pad van de moederschapsideologie
en nog nadrukkelijker bescherming
van het moederschap binnen het gezin introduceren.
In het arrest was aan de orde de discriminatoir
geachte inschaling van twee vrouwelijke deeltijders
in een duobaan die voltijds gingen werken. Het arrest
heeft op zichzelf geen betrekking op de organisatie van
het gezinsleven. Dit onderwerp komt slechts in wel-
13. HvJEG 17 juni 1998, zaak C-242/95, Jur. I, p. 2739 (Hill-Stapleton).
14. Ik ga hier niet in op de opmerkingen van McGlynn over de visie
MOEDERSCHAPSIDEOLOGIE EN HET HVJEG: EEN REACTIE MIES MONSTER
geteld één opmerking ter sprake (r.o. 42) die dan ook
door McGlynn wordt uitgelicht. Het betreft een reactie
van het Hof op een van de aangevoerde objectieve
rechtvaardigingsgronden voor het geconstateerde indirecte
onderscheid. Gesteld was dat het feit dat vooral
vrouwen in duobanen werkten berustte op de eigen
keuze van de vrouwen met het doel werk en gezin te
combineren (r.o. 41). In rechtsoverweging 42 wijst
het Hof dit argument als objectieve rechtvaardigingsgrond
als volgt af. 'Het gemeenschapsrecht op dit gebied
is, te bevorderen dat de arbeidsvoorwaarden zo
mogelijk worden aangepast aan de zorg voor het gezin.
De bescherming van de vrouw in het gezinsleven alsook
in het verloop van haar beroepswerkzaamheid is,
evenals die van de man, een beginsel dat in de rechtsorden
van de lidstaten algemeen wordt beschouwd als
het logisch gevolg van de gelijkheid van mannen en
vrouwen en dat door het gemeenschapsrecht wordt erkend'.
Natuurlijk zou het wenselijk zijn als het
Hof kon oordelen dat ook vaders die
rechten zouden moeten hebben
Aan deze twee zinnen besteedt McGlynn bijna twee
(Afemes«-)pagina's, zonder overigens de tekst letterlijk
te citeren. Volgens haar (ik citeer nu haar tekst)
'stelde het Hof dat het doel van het gemeenschapsrecht
was om "verantwoordelijkheid voor het gezin te bemoedigen
en zo mogelijk werkomstandigheden daarop
af te stemmen".' Voorts werd nog aangevoerd dat het
EG-beleid tot doel heeft 'de bescherming van vrouwen
binnen het gezinsleven en in de loop van hun professionele
activiteiten' te waarborgen.' Een volle (Neme-
^w-)kolom verder komt het vervolg als McGlynn
schrijft: 'Het Hof gaat verder met te stellen dat het EGbeleid
er ook op is gericht, de rol van mannen binnen
het gezin te beschermen'. Tussendoor leidt zij uit de
tekstdelen zoals zij die weergeeft af dat het Hof een traditionele
visie heeft op het gezinsleven en de rol van
vrouwen daarin, en aan het eind constateert zij dat het
Hof vaders alleen in hun traditionele rol - van kostwinner
- wil beschermen, ondanks de ogenschijnlijke
sekseneutraliteit. 14
Bij deze wijze van tekstanalyse plaats ik vraagtekens.
McGlynn haalt niet alleen rechtsoverweging 42 uit de
context van het arrest, maar ook uit het onderling verband.
Ik lees in deze overweging niet dat het Hof van
oordeel is dat vrouwen en mannen elk op eigen wijze
in het gezinsleven moeten worden beschermd, dat wil
zeggen, zoals McGlynn stelt: mannen als kostwinner
en vrouwen in hun zorgende rol. Ik lees veeleer dat het
Hof van opvatting is dat vrouwen en mannen op dezelfde
wijze in zowel hun beroepsleven als in hun zorgende
rol moeten worden beschermd. Het Hof verwijst
immers naar het gemeenschapsrecht en aangezien het
inmiddels 1998 is, behoort tot die wetgeving de EGzwangerschapsrichtlijn
15 (alleen voor vrouwen), een
van het Hof op het begrip 'gezin'. Het is een onderwerp apart. Ook
in Nederland is men het niet eens over de juiste definitie.
15. Richtlijn 92/85/EEG, PbEG 1992 L 348/1.
50 NEMESIS 2001 nr. 2