maart/april 2001 de moederschapsideologie van het ... - Nemesis

I RECHT
het prostitutiebeleid' de bevoegdheid hebben prostituees
om hun identiteitspapieren te vragen. Oorspronkelijk
richtte het wetsvoorstel - in ieder geval formeel - zich nog
op de controle van de exploitanten. De bijzondere identificatieplicht
van prostituees was nodig, aldus de minister,
om te kunnen controleren of exploitanten zich wel aan de
voorschriften hielden, dat wil zeggen geen illegale of minderjarige
prostituees in hun bedrijf lieten werken. Voor de
goede orde: die controle stond geheel los van een eventuele
loondienstverhouding, zoals de plicht van werkgevers
om een kopie van het paspoort van hun werknemers
in hun administratie te bewaren in het kader van de belasting-
en sociale-zekerheidswetgeving.
Vervolgens werd dankzij een motie van de PvdA de identificatieplicht
uitgebreid tot prostituees die op straat werken,
waarmee de vreemdelingrechtelijke aap uit de mouw
kwam. Uiteindelijk gaat het dus gewoon om de controle
van prostituees en dan vooral 'illegale' prostituees. Je
moet je immers wel in erg veel bochten wringen om te
kunnen inzien hoe exploitanten van bordelen aangepakt
kunnen worden door identiteitscontroles van op straat
werkende prostituees.
Daarbij moet nog aangetekend worden dat het tezelfdertijd
voor prostituees van buiten de EU zo goed als onmogelijk
is legaal op de voor Nederlanders gelegaliseerde
prostitutiemarkt te werken. Als enig beroep - opnieuw -
is sekswerk uitgesloten van verkrijging van een werkvergunning.
Een 'oud' verbod dat indertijd nog verdedigd
werd met een beroep op het bordeelverbod (je kan immers
geen tewerkstellingsvergunningen afgeven voor iets
dat strafrechtelijk is verboden), maar dat tegelijk met de
opheffing van het bordeelverbod via een spoed-Amvb
werd opgenomen in de Wet arbeid vreemdelingen. Dat
betekent dat van exploitanten een vergunning geëist
wordt die per definitie niet wordt verleend. Maar het betekent
vooral dat ongeveer de helft van de in Nederland
werkende prostituees nog verder de illegaliteit in is gedrongen.
Zeker is in ieder geval dat de opheffing van het
bordeelverbod deze groep niet bepaald een positieverbetering
heeft gebracht. En de nieuwe identificatieplicht legt
hen de duimschroeven nog een stukje verder aan.
Van de nieuw verworven bevoegdheid kan de gemeentelijke
toezichthouder gebruik maken 'voorzover dat redelijkerwijs
voor de vervulling van zijn taak nodig is (art. 5:13
Awb)'. Dit is het geval, zo legt de minister uit, 'indien de
concrete omstandigheden redelijkerwijs nopen tot het
vorderen van inzage [van een identificatiebewijs]'. Die
concrete omstandigheden bestaan uit 'aanwijzingen dat zij
minderjarig is of niet bevoegd is in Nederland inkomsten
uit arbeid te verwerven'. 3 Welke aanwijzingen dat dan zijn
wordt niet verder gespecificeerd: jong zijn, vrouw zijn,
zich in een bepaalde buurt ophouden, een kleurtje hebben,
met een niet-Nederlands accent spreken, een ruime hoeveelheid
make-up dragen, een (te) korte rok, een mannelijke
voorbijganger aanspreken? Waar de minister wèl duidelijk
in is, is dat de identificatieplicht voor prostituees op
3. Kamerstukken I 1999-2000, 27 174, nr. 2, p. 5 (MvA)
4. Kamerstukken II 1999-2000, 27 174, nr. 3, p. 4/5 (MvT). In de huidige
Vreemdelingenwet is het criterium 'concrete aanwijzingen van illegaal
verblijf. In de nieuwe Vreemdelingenwet wordt dat 'een redelijk ver-
UIT HET HART MARJAN WIJERS
grond van de (gewijzigde) Gemeentewet verder gaat dan
de identificatieplicht die geldt voor het vreemdelingentoezicht
op grond van de (oude én nieuwe) Vreemdelingenwet.
4 Gemeenteambtenaren mogen dus meer ten aanzien
van prostituees dan de vreemdelingenpolitie ten aanzien
van vreemdelingen.
Weigert de prostituee haar medewerking dan kan strafrechtelijk
tegen haar worden opgetreden, nog afgezien van
de vreemdelingrechtelijke sancties. Een beetje lastige constructie,
want een algemene verplichting om een identiteitsbewijs
te dragen kent Nederland niet. Het enkele feit
dat iemand dat niet kan tonen kan dus moeilijk verdenking
van een strafbaar feit opleveren. 'Dat is ook geen weigeren',
zegt de minister, 'daarvan is pas sprake als je zegt: dat
gaat u helemaal niets aan', maar: 'Als je blijkt helemaal
niets te hebben', kan dat wel weer 'een aanwijzing zijn dat
er iets verkeerd is'. 5 Maar op zich is dat toch ook weer
niet voldoende: 'Het zal gaan om een samenstel van feiten
en omstandigheden, waaruit de toezichthouder het vermoeden
krijgt dat er een redelijke verdenking voor art.
184 Sr bestaat'. 6 Uiteindelijk vertrouwt de minister vooral
op de intuïtie van de betreffende ambtenaar: 'De politie
is redelijk thuis in deze wereld. Zij weten dan ook of ze iemand
wel of niet kunnen geloven'. 7 Tot zover de waarborgen
tegen willekeurig en discriminerend optreden.
Nu is de behoefte aan het identificeren van prostituees
niet nieuw. Al ten tijde van het gedoogbeleid probeerde
de politie met grote hardnekkigheid prostituees te registreren
op basis van 'vrijwillige' medewerking, dat wil zeggen
met behulp van ordinaire intimidatie of argumenten in
de orde van 'als we je dood aantreffen is het toch ook in
jouw belang dat we weten wie je bent'. Aan deze praktijk
kwam pas een einde toen de Registratiekamer na acties
van de Rode Draad de politie op de vingers tikte. Ook in
de aanloop tot de opheffing van het bordeelverbod is door
de gemeente Amsterdam nog geprobeerd via de zogenaamde
'gedoogbeschikkingen' een identificatieplicht in te
voeren door het opnemen van een voorschrift dat exploitanten
verplichtte er zorg voor te dragen dat prostituees
desgevorderd aan de APV-ambtenaar een ID-document
toonden. Een voorschrift dat, dit keer na actie van de exploitanten,
door de Rechtbank Amsterdam en de Afdeling
bestuursrechtspraak van de Raad van State werd afgeschoten
als zijnde in strijd met de Wet op de identificatieplicht.
En dat, uiteindelijk, leidde tot het wetsvoorstel dat
een nieuwe wettelijke basis aan dit oude verlangen verschafte.
En zo zijn we weer terug bij af. Wat onder het gedoogbeleid
niet mocht, is nu wettelijk geregeld. Wat de politie
niet lukte toen bordelen nog verboden waren, is nu de
eerste concrete 'positieverbetering' die de opheffing van
het bordeelverbod prostituees brengt. Van de overheid
moeten prostituees het nog steeds niet hebben.
Marjan Wijers
moeden van illegaal verblijf.
5. Handelingen 12000-2001, 27 174, nr. I, p. 16.
6. Ibid., p. 20
7. Ibid., p. 15
66 NEMESIS 2001 nr. 2