maart/april 2001 de moederschapsideologie van het ... - Nemesis

Dat de uitvoeringskosten belangrijk zijn gestegen, nu
de wet een inkomens- en partnertoets kent, valt overigens
in deze tabellen niet terug te lezen.
Een groot probleem, dat naar voren kwam bij de behandeling
van de Anw (en in het algemeen problematisch
is bij de privatisering van publiekrechtelijke regelingen)
is de vraag hoe het zit met 'onverzekerbare
risico's'. Door de Anw is immers een zogenoemd
Anw-hiaat ontstaan, dat via de particuliere markt bijverzekerd
kan worden. Verzekeringsmaatschappijen
nemen echter lang niet iedereen als klant aan. Vandaar
dat de Sociaal Economische Raad (SER) gevraagd was
om een advies uit te brengen over het vraagstuk van de
on verzekerbare risico's. In 1999 heeft de SER dit advies
uitgebracht. 11 In zijn advies gaat de Raad eerst in
op de vraag wat onder on verzekerbare risico's moet
worden verstaan. Hij komt tot de conclusie dat dat nog
niet zo eenduidig valt te definiëren, maar afhankelijk is
van factoren, die niet alleen van persoon tot persoon,
maar ook in de tijd kunnen verschillen.
De risico's met de meeste verzekeringstechnische problemen
zijn het risico arbeidsongeschiktheid en het risico
overlijden. Belemmeringen die mensen ondervinden
liggen in de sfeer van het weigeren van een
verzekering, het vragen van verhoogde premies of uitsluitingen.
Hoeveel personen deze belemmeringen ondervinden
is niet duidelijk; daar zijn onvoldoende gegevens
over bekend.
Met betrekking tot het Anw-hiaat merkt de Raad op,
dat bij behandeling van de Anw in de Kamer herhaaldelijk
is gerefereerd aan de mogelijkheid een particuliere
verzekering af te sluiten. Omdat dit in de praktijk
niet altijd mogelijk bleek voor mensen met gezondheidsproblemen
zijn later noodverbanden aangelegd
om de ergste onbillijkheden te verzachten.
Daarnaast acht de Raad het voorstelbaar dat, bij een
toenemende maar vooral ook blijvende arbeidsparticipatie
van vrouwen, personen het wenselijk kunnen vinden
een Anw-hiaatverzekering te sluiten. Indien deze
personen echter kampen met gezondheidsproblemen
kan het afsluiten van een verzekering op individuele
basis problemen opleveren.
De Raad komt uiteindelijk tot de conclusie dat er problemen
rond herverzekering bij het Anw-hiaat bestaan.
Hoewel de Raad niet bepleit dat er een sluitende regeling
moet komen, vraagt hij wel aandacht voor situaties
waarin onverzekerbaarheid voor het Anw-hiaat voor
personen met een gezondheidshandicap als problematisch
wordt ervaren. Met name noemt hij dan de inkomensterugval
van de nabestaande, wanneer het jongste
kind achttien jaar wordt of wanneer het arbeidsongeschiktheidspercentage
van de nabestaande daalt beneden
de 45 procent en de Anw niet langer tot uitkering
komt. De Raad bepleit in dergelijke gevallen wel maatregelen,
zoals een uitbreiding van de regeling voor onverzekerbare
risico's in de Anw zelf. 12
Naar aanleiding van dit advies is er een levendige discussie
geweest tussen het kabinet en de Kamer. Van
belang is dat de Kamer persisteert bij het uitgangspunt
dat privatisering van een collectieve verzekering noopt
I VAN RECHT OP ARBEID NAAR ARBEIDSPLICHT? D R I E S S E N , P E N N I N G S a V O E T S
11. SER-advies nr. 99/02, Onverzekerbare risico 's.
12. SER-advies nr. 99/02, Onverzekerbare risico's, p. 6-10
13. CRvB 24 januari 2001, 99/5662 Anw, 99/5957 Anw en 00/2148
Anw. Zie katern: RN2001, 1306.
tot de verplichting voor de overheid om aan iedereen
een vervangende verzekering te garanderen. Bij genoemde
evaluatie van de Anw, die voor de zomer van
2001 staat geagendeerd, zal het punt van de on verzekerbare
risico's zeker weer uitgebreid aan de orde komen.
Een groot probleem is de vraag
hoe het zit met 'onverzekerbare
risico 's'
Inmiddels ligt de zitting van de Centrale Raad van Beroep
in het proefproces over het overgangsrecht van
Aww naar Anw al weer lang achter ons. Op 21 juni
2000 boog dit college zich over de vraag in hoeverre
het overgangsrecht voor 'oude weduwen' en het daarvoor
in de plaats verkregen Anw-recht een toets aan
het (internationale) recht zou kunnen doorstaan. Zeer
recent heeft de Raad, na ruim zeven maanden, uitspraak
gedaan. De weduwen zijn op geen enkel door
hen ingebracht punt in het gelijk gesteld. In de volgende
kroniek komen we uitgebreider terug op deze teleurstellende
uitspraak. 13
Ouderdomspensioen
Uniek was de vraag van de Tweede Kamer aan de SER
om met een advies te komen over de financiële positie
van ouderen met een onvolledige Aow-opbouw
en dan met name op een vijftal genoemde beleidsvarianten.
14 Binnen een halfjaar lag dat advies er. 15 De
Raad gaat er in dit advies vanuit dat, nu een opbouwsysteem
altijd de mogelijkheid van een onvolledige opbouw
in zich bergt, het probleem van een onvolledige
Aow-opbouw gezien moet worden als een inkomensprobleem,
dat samenhangt met het ontbreken van voldoende
inkomsten naast een onvolledige Aow-uitkering.
De Raad analyseert de oorzaken en constateert
dat de inkomensproblematiek zich met name voordoet
bij de bijstandsafhankelijke Aow-gerechtigden met
een onvolledige Aow-opbouw. Deze groep noemt hij
de doelgroep. Naar schatting gaat het om zestienduizend
huishoudens. De Raad wijst er op, dat het aantal
Aow-ers met een onvolledige opbouw, die past
in de genoemde doelgroep, in de loop der jaren fors
zal toenemen. Deze stijging wordt veroorzaakt door
het toenemende aandeel immigranten in de oudere bevolkingsgroepen,
het geleidelijk uitdoven van de overgangsregeling
(de fictieve opbouw voor iedere ingezetene
tot de inwerkingtreding van de Aow in 1959
heeft voor personen, geboren na 1941, geen betekenis
meer), en veranderende leef-, arbeids- en migratiepatronen.
Beleidsmatige aandacht en specifieke maatregelen
voor de doelgroep zijn volgens de Raad noodzakelijk.
Voor de huidige bijstandsafhankelijke Aow-ers stelt
hij voor, het normbedrag voor pensioen vrij lating in de
14. Adviesaanvraag van 16 december 1999. Het is de eerste en tot nu
toe enige keer dat de Tweede Kamer om een advies heeft verzocht.
15. SER-advies nr. 2000/05, Onvolledige AOW-opbouw.
60 NEMESIS 2001 nr. 2