download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

Schilderen in opdracht in Holland in de 17e eeuw
En tenslotte doet het model recht aan twee aspecten van de resultaten van het kunsthistorisch
archiefonderzoek dat in de laatste jaren is verricht. Het stelt ons in staat te verklaren
waarom zoveel van de personen die in contemporaine documenten voorkomen met de beroepsaanduiding
'(kunst-)schilder' ons nu niet meer met gesigneerd werk bekend zijn. En
het helpt ons beter te begrijpen hoe de Hollandse schilders in staat waren een produktie te
realiseren die elke kunsthistoricus lange tijd voor onmogelijk hield. Van der Woude heeft
de jaarlijkse produktie van schilderijen in Holland tussen ca. 1625 en 1700 op 50.000 geschat
en Montias kwam voor de hele Republiek op 63.000 tot 70.000. Wanneer men er van uit
gaat dat toekomstig onderzoek deze hypotheses intact laat, dan is het moeilijk te aanvaarden
dat zulke grote aantallen schilderijen geheel voor eigen risico werden vervaardigd door kleine
zelfstandigen, overgeleverd aan de gure wind van een volledig open en anonieme markt.
Onze suggestie dat van de produktie de helft of meer in opdracht kan zijn ontstaan, en dus
door iemand anders dan de uitvoerder werd gefinancierd, biedt hier mogelijk uitkomst.
Indien het door ons geschetste beeld geldigheid blijkt te hebben, is het wenselijk dat nader
onderzoek wordt verricht naar de produktiewijzen en de arbeidsverhoudingen in de Nederlandse
schilderkunst. Oude, maar ook nieuwe vooroordelen zullen hiervoor moeten wijken.
Meer dan voorheen zal men zich rekenschap moeten geven van het feit dat schilderen niet
alleen een vrije kunst was maar ook een nijverheid.
Een laatste vraag, en zeker niet de minst belangrijke, is of wij het bestaande beeld van
vorm en inhoud van de Nederlandse schilderkunst van de 17e eeuw dan niet ook opnieuw
tegen het licht zullen moeten houden. Het maakt nogal verschil of een schilderij in overleg
met een opdrachtgever tot stand kwam of dat een kant en klaar werkstuk een anonieme koper
tot een impuls-aankoop moest verleiden. Het is voor ons moeilijk voorstelbaar dat de kunstenaar
daar in dezelfde geest aan heeft kunnen werken. Maar of dat ook gevolgen heeft gehad
voor de stijl en manier van werken blijft voor ons een open vraag. Naar het antwoord zijn
wij bij voorbaat benieuwd.
195